នំ​ថងប៉ាត់ឡាត់ និង បង្អែមហ្វូចឹកថងសុយ

នំ​ថងប៉ាត់ឡាត់

ថងប៉ាត់ឡាត់ 糖不甩 (Tong4Bat1Lat1) គឺ​ចាត់​ទុក​ជា​នំ​មង្គល​មួយ​ក្នុង​ប្រពៃណី​ចិន​កន្តាំង ព្រោះ​វា​មាន​សារៈ​សំខាន់​នៅ​ក្នុង​ពិធី​ចែចូវ​តាំង​ពី​សម័យ​បុរាណ​រហូត​ដល់​បច្ចុប្បន្ន ។ នំ​នេះ​សឹង​តែ​មិន​ដែល​ឃើញ​មាន​នរណា​គេ​ធ្វើ​លក់​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​យើង​ឡើយ​ អញ្ចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ក្មេងៗ​ជំនាន់​ក្រោយ​អាច​មិន​សូវ​ស្គាល់​នំ​នេះ​ទេ តែ​កាល​ពី​មុន​ចាស់ៗ​តែងតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​កូនចៅ​ញ៉ាំ​នៅ​ផ្ទះ​រៀងៗ​ខ្លួន ។

នំ​នេះ​ធ្វើ​ពី​ម្សៅដំណើប លាយ​ទឹក ហើយ​លុញ​មូលៗ យក​ទៅ​ស្ងោរ​ដូច​នំអ៊ី ត្រាំ​ទឹក​ត្រជាក់​កុំ​ឲ្យ​ស្អិត​ជាប់​គ្នា បន្ទាប់​មក​យក​ទៅ​ឆឹង​ជាមួយ​ស្ករ ។ បុក​សណ្តែកដី និង​ចៀន​ពងទា​ហាន់​សរសៃៗ​ដាក់​ពី​លើ (របៀប​ចិន​កន្តាំងស្រែ) ។

ថងប៉ាត់ឡាត់ មាន​ប្រវត្តិ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ការ​ចែចូវ​សម័យ​បុរាណ ដោយសារ​ពី​មុន បច្ចេកវិទ្យា​មិន​ទាន់​សម័យ​ដូច​ឥឡូវ ទំនាក់​ទំនង​ប្រុស​ស្រី​ក៏​មិន​ទាន់​ទូលំ​ទូលាយ​ដូច​សម័យ​នេះ ។ ដូច្នេះ​ហើយ ពេល​ដែល​ខាង​ប្រុស​នាំ​មេ​អណ្ដើក​ទៅ​ចែចូវ​នៅ​ផ្ទះ​ខាងស្រី ខាងស្រី​តែងតែ​ធ្វើ​នំ​ចំណី​ដើម្បី​ទទួល​ខាងប្រុស ។ បើ​សិន​ជា​ខាង​ស្រី​ធ្វើ ថងប៉ាត់ឡាត់ ដើម្បី​ទទួល​ខាងប្រុស​នោះ មាន​ន័យ​ថា ផ្ទះ​ខាងស្រី​យល់​ព្រម​ទទួល​ភ្ជាប់​សាច់​ភ្ជាប់​ឈាម​ជាមួយ​ខាង​ប្រុស ។ ចំណែក​នៅ​ថ្ងៃ​មង្គលការ ផ្ទះ​ខាងប្រុស​ក៏​មាន​ធ្វើ​ ថងប៉ាត់ឡាត់ ដើម្បី​ទទួល​ភ្ញៀវ​ផង​ដែរ​ព្រោះ ថងប៉ាត់ឡាត់ មាន​ន័យ​ថា ស្ករ​ជាប់​មិន​របេះ វា​តំណាង​ឲ្យ​ការ​ស្រលាញ់​គ្នា​ចិត្ត​មួយ​ថ្លើម​មួយ​ដល់​ចាស់​សក់​ស្កូវ​របស់​គូស្វាមី​ភរិយា​ថ្មី ៕

youtube: https://www.youtube.com/watch?v=q-UwafxnyHw…

ប្រភពៈ  ហ្វេសបុក Kinh Chhoung Yam (12/06/2020)

បង្អែម​​ហ្វូចឹកថងសុយ

ខាងលើ​នេះ យើង​ដឹង​ថា​បើ​ផ្ទះ​កូនស្រី​យល់​ព្រម​ក្នុង​ពិធី​មង្គលការ គេ​នឹង​ធ្វើ​ថងប៉ាត់ឡាត់​ឲ្យ​ខាងប្រុស ។ ចុះបើ​ខាងស្រី​មិន​ព្រម​ឲ្យ​កូន​ក្រមុំ យ៉ាង​ម៉េច​វិញ ?

កុំ​ភ័យ ទោះបី​ជា​គេ​បដិសេធ យើង​ក៏​នៅ​តែ​មាន​អី​ញុំា​ដដែល ។ ឥឡូវ យើង​មក​ស្គាល់​របស់​ម្យ៉ាង​ទៀត ដែល​ខាង​ប្រុស​បាន​ញុំា ទោះបី​ជា​មិន​បាន​កូន​ក្រមុំ​គេ​ក៏​ដោយ វា​មាន​ឈ្មោះ​ថា ហ្វូចឹកថងសុយ (腐竹糖水 fu6zuk1tong4suy2) ឬ​ប្រែ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ថា បង្អែម​ពពុះ​សណ្តែក ។ ពេល​គេ​ធ្វើ​ឲ្យ​ខាង​ប្រុស ពង​មាន់​គេ​ត្រូវ​វាយ​បំបែក ។

បង្អែម​នេះ​ងាយស្រួល​ធ្វើ ហើយ​មាន​រសជាតិ​ឆ្ងាញ់ ភាគ​ច្រើន​ចាស់ៗ​តែងតែ​ធ្វើ​នៅ​ផ្ទះ​ឲ្យ​កូនចៅ​បាន​ទទួល​ទាន ។

គ្រឿងផ្សំ ៖ ពពុះសណ្តែក (យក​របស់​ដែល​គេ​ធ្វើ​ថ្មីៗ និង​គ្មាន​ធុំ​ក្លិន​ផ្សែង​ភ្លើង), ពងមាន់, ស្ករស, ខ្ញី (ស្រេច​ចិត្ត), អំបិល ។

របៀបធ្វើ ៖ យក​ពពុះ​សណ្តែក​កាច់​តូចៗ ហើយ​ទៅ​ត្រាំទឹក លាង​ឲ្យ​ស្អាត ដាក់​ទឹក​ដាំ​តាម​ចំនួន​ពពុះ​សណ្តែក​ដែល​ចង់​ធ្វើ ដាក់​ខ្ញី​ពីរបី​ចំណិត​តាម​ចូល​ចិត្ត ។ ពេល​ទឹកពុះ ដាក់​ពពុះ​សណ្តែក​ចូល ដាក់​ស្ករ​តាម​ផ្អែម​ដែល​ចូលចិត្ត ដាក់​អំបិល​បន្តិច​ឲ្យ​ផ្អែម​មុត ។ ពេល​ពពុះ​សណ្តែក​ផុយ​រលួយ​ល្មម​ញុំា​បាន គោះ​ពង​មាន់ ហើយ​វាយ​បំបែក ។

ប្រភពៈ  ហ្វេសបុក Kinh Chhoung Yam (13/06/2020)

Posted in កំសាន្ត, ចំណេះ​ធ្វើ | Tagged , | Leave a comment

សង្កេត ត្រិះរិះ រួច​សន្និដ្ឋាន

ក. ភាពរីកចម្រើន

៥. សង្កេត ត្រិះរិះ រួច​សន្និដ្ឋាន

យើង​ឈាន​ជើង​មក​ដល់​ដំណាក់​មួយ​ដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​យើង​បែរ​ភ្នែក​ក្រឡេក​មើល​ទៅ​ក្រោយ ដើម្បី​រក​នូវ​ការ​ពិត​ខ្លះ​ដែល​ជា​បុព្វហេតុ​នាំ​ឲ្យ​អរិយធម៌​អង្គរ​កកើត​ឡើង រួច​រីក​ចម្រើន​តៗ​មក ។

វឌ្ឍនកម្ម​នៃ «អង្គរ» នីមួយៗ នៅ​ក្នុង​អរិយធម៌​ខ្មែរ មិនមែន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ឯកឯង ឬ​ដោយ​ដាច់​ស្រឡះ​ពី​គ្នា​ទេ ហើយ​បើសិនជា​ដូច្នេះ​មែន គេ​នឹង​ពុំ​អាច​យល់​បាន​អំពី​ន័យ​របស់​ពាក្យ​ដែល​ហៅ​ថា «អរិយធម៌» នេះ​ឡើយ ។ ប៉ុន្តែ​បើសិនជា​វា​ជាប់​ទាក់ទង​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​គ្នា​រក​បេះ​មិន​ដាច់​មែន​នោះ អរិយធម៌​ក៏​ពុំ​អាច​កើតឡើង​ដោយ​មាន​ចំនួន និង​លក្ខណៈ​ច្រើន​បែប​ច្រើន​យ៉ាង​ដែរ គឺ​ប្រហែល​មាន​អរិយធម៌​តែ​មួយ​បែប​ប៉ុណ្ណោះ​នៅ​លើ​លោក​យើង​នេះ ។ ដូច្នេះ​គឺ​ការ​ប្រទាក់ប្រទង និង​ការ​ពឹងពាក់​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មករ​វាង​អង្គ ឬ​កត្តា​ទាំងនោះ​ហើយ​ដែល​នាំ​ឲ្យ​យើង​រារែក​ក្នុង​ចិត្ត​មិន​ហ៊ាន​ចាត់​ទុក​អរិយធម៌​ថា​ជា​លទ្ធផល​ចេញ​មក​អំពី​ហេតុនេះ ឬ​ហេតុ​នោះ​ឲ្យ​បាន​ជាក់លាក់​តែ​ម្ដង ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ដោយសារ​ស្វ័យភាព​ខ្លះៗ​នោះ​ច្រើន​ក្តី​តិច​ក្តី ដែល​សមាសពល​ទាំងឡាយ​នៃ​អរិយធម៌​មាន​ជាប់​ទៅ​នឹង​ខ្លួន​នេះ​ហើយ​ដែល​គេ​ឃើញ​មាន​កកើត​នូវ​អរិយធម៌​ច្រើន​យ៉ាង ប្លែកៗ​ពី​គ្នា​តាម​ទ្វីប តាម​ប្រទេស មិន​ដូច​គ្នា​ទាំងស្រុង​ទេ នៅ​ពេល​ដែល​សមាសពល​ទាំងនោះ​បាន​ទៅ​ជួប​ប្រទះ ឬ​បាន​ទៅ​ប៉ះទង្គិច «ដោយ​ចៃដន្យ» ជាមួយ​សមាសពល​ឯទៀតៗ ។ រួច​ហេតុនេះ​ហើយ​បាន​ជា​គេ​ឃើញ​អរិយធម៌​ខ្លះ​មាន​កម្រិត «ខ្ពង់ខ្ពស់» ខ្លះ​គ្រាន់តែ «ជឿនលឿន» បង្គួរ ឯ​ខ្លះ​ទៀត​មាន​ឋានៈ «អន់​ថយ» ។ល។

បើ​និយាយ​តាម​ន័យ​ថាមវ័ន្ត​របស់​ពាក្យ (an sens dynamique du mot) អរិយធម៌​អង្គរ​កើត​ដោយសារ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​បន្តិច​ម្តងៗ​នៃ​នាទី​សង្គម​ទាំងឡាយ (fonction sociale) គឺ​នាទី​សង្គម​ផ្នែក​បច្ចេកទេស និង​សេដ្ឋកិច្ច ផ្នែក​គំនិត ផ្នែក​សិល្បៈ ផ្នែក​អង្គការ​សា្ថប័ន និង​ផ្នែក​ការ​រៀបចំ​ជីវភាព​រួម ។ អំពី​នាទី​សង្គម​ផ្នែក​បច្ចេកទេស យើង​ចង់​ដៅ​ទៅ លើ​សារៈសំខាន់​នៃ​បច្ចេកទេស​ទាំង​ប៉ុន្មាន ដែល​ខ្មែរ​សម័យ​អង្គរ​បាន​ទទួល​ពី​អតីតកាល​ក្តី និង​បាន​បង្កើត​ដោយ​ខ្លួនឯង​ក្តី ដើម្បី​បំពេញ​កិច្ចការ​ផ្សេងៗ​នៅ​ក្នុង​ផ្នែក​កសិកម្ម សិល្បៈ និង​ចម្បាំង​ជាដើម ។ នៅ​សម័យ​អង្គរ បើ​គេ​និយាយ​ពី​សេដ្ឋកិច្ច គេ​ត្រូវ​និយាយ​ពី​កសិកម្ម​ជាបឋម ព្រោះ​ជា​គោលការណ៍​អាយុ​ជីវិត​របស់​គេ បន្ទាប់​មក​គេ​ត្រូវ​នឹក​ទៅ​ដល់​មជ្ឈដ្ឋាន​រូបវ័ន្ត គឺ​ស្ថានភាព​ភូមិសាស្ត្រ និង​លក្ខខណ្ឌ​ធម្មជាតិ​គាប់​ប្រសើរ ទៅ​ដល់​បណ្ដាញ​ជលគតិ​មាន​បារាយណ៍ ព្រែក​ប្រឡាយ​ផង​នានា ទៅ​ដល់​កត្តា​មនុស្ស ។ល។ ម្យ៉ាងទៀត​នៅ​សម័យ​នោះ គំនិត (La pensée) មាន​ន័យ​ថា​សាសនា​ទេវកថាវិទ្យា បរមត្ថវិជ្ជា បញ្ហា​កើត​ស្លាប់ ការ​ចាប់​ជាតិ អត្ម័ន មោក្ស ឬ​និព្វាន ។ ប៉ុន្តែ «គំនិត» ក៏​មាន​ន័យ​ថា​ការ​អប់រំ ការ​រៀនសូត្រ អក្សរសាស្ត្រ និង​ទំនៀមទម្លាប់​ដែរ ។ យើង​បាន​និយាយ​រួច​ខ្លះៗ​ហើយ​អំពី​នាទី​សង្គម​របស់​សិល្បៈ (សូម​អាន​នៅ​ទំព័រ​ខាងដើម) ។ ដូច្នេះ សិល្បៈ​នៅ​ក្នុង​សម័យ​អង្គរ​មិនមែន​គ្រាន់តែ​ជា​ផលវិបាក​សម្រាប់​តែ​ល្អ​មើល​នៃ​វឌ្ឍនធម៌​ប៉ុណ្ណឹង​ទេ សិល្បៈ​ពិតជា​បាន​ជួយ​ផ្សព្វផ្សាយ​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​ការ​វិវឌ្ឍន៍​នេះ​ដែរ ។ ម្យ៉ាងទៀត ដូច​យើង​ធ្លាប់​បាន​គូសបញ្ជាក់​នៅ​ផ្នែក​ខាងលើ​ស្រាប់ ស្ថាប័ន​រដ្ឋបាល និង​អង្គការ​យោធា​មាន​នាទី​ធានា​រ៉ាប់រង​នូវ​របៀប សណ្តាប់ធ្នាប់ និង​សន្តិសុខ នៅ​ក្នុងស្រុក ព្រមទាំង​កិត្តិគុណ និង​កិត្យានុភាព​នៅ​លើ​ផ្ទៃរាប​អន្តរជាតិ ។

គឺ​នៅ​ក្នុង​បរិយាកាស​ដ៏​ប្រសើរ​បែប​នេះ​ហើយ​ដែល​សង្គម​ខ្មែរ​សម័យ​អង្គរ មាន​លទ្ធភាព​រៀបចំ​ខ្លួនប្រាណ​ចេញដំណើរ​ឆ្ពោះទៅ​រក​ពន្លឺ និង​សុភមង្គល ។ កាលណា​សង្គម​មនុស្ស​អាច​រស់នៅ​ស្រុះស្រួល​គ្នា ត្រូវការ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ចេះ​យោគយល់​គ្នា ចេះ​ស្រឡាញ់​រាប់អាន​គ្នា នៅ​ពេល​នោះ លែង​អី​នឹង​ឃើញ​សង្គម​នោះ​ចេះ​ធ្វើការ​បម្រើ​ជាតិ​កាន់តែ​មាន​ប្រសិទ្ធិ​ភាព ហើយ​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្រុកទេស​របស់​ខ្លួន​កាន់តែ​សម្បូរ​សប្បាយ​ទាំង​ខាង​គំនិត​បញ្ញា ​ទាំង​ខាង​សម្ភារៈ ហើយ​ជួនកាល​ទាំង​ខាង​សីលធម៌​ទៀត​ផង! … ចំណែកឯ​ការ​បែងចែក​សង្គម​ខ្មែរ​ជា​វណ្ណៈ ឬ​ជា​ជាន់ថ្នាក់​នៅ​សម័យ​អង្គរ មាន​គោលបំណង​ស្វែងរក​សណ្តាប់ធ្នាប់ និង​ប្រសិទ្ធិ​ភាព​ច្រើន​ជាង​ចង់​ស្វែងរក​ផលប្រយោជន៍​ផ្ទាល់​របស់​ក្រុម ដូច​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ។ ដូច្នេះ​ការ​រៀបចំ​ជីវភាព​រួម (គឺ​ការ​រៀបចំ​ឲ្យ​កើត​បានជា​សង្គម) ជា​ដំណាក់​ទី​មួយ​ចាំបាច់​មុន​នឹង​ចូល​ដល់​ដំណាក់​ទី​ពីរ គឺ​ខាង​រចនា​សង្គម​នោះ​ឲ្យ​កាន់តែ​ប្រសើរ​ឡើងៗ​ដោយ​វិធី​អប់រំ បង្ហាត់​បង្រៀន ប្រៀនប្រដៅ ឬ​ដោយ​ភ្លេង​របាំ កីឡា​ល្បែង ឬ​ដោយ​វិធី​ការ​ប្តូរ​គ្នា​ខាង​ផ្នែក​ពាណិជ្ជកម្ម ដោយ​ប្រណីតភាព ជា​សុខភាព និង​គំនិត​ចង់​មាន ចង់បាន ។ល។ ដែល​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា​សង្គមោបនីយកម្ម (ត្រូវ​នឹង​ពាក្យ​អង់គ្លេស​ថា Socialigation) ដែល​គេ​មិន​ត្រូវ​ច្រឡំ​ជាមួយ​ពាក្យ​បារាំង​ថា Socialisation ទេ ។

ចំណុច​ខាងក្រោម​នេះ មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់ បើ​គេ​សន្មត​ថា​អរិយធម៌​អង្គរ​ជា​បុត្រី​របស់​សង្គម​មនុស្ស​មួយ​ចំនួន​នៅ​ម្តុំ​អង្គរ​នោះ​… បាន​សេចក្តី​ថា​របស់​មជ្ឈដ្ឋាន​មួយ​ដ៏​តូច បើ​ប្រៀបធៀប​ទៅ​នឹង​ស្រុក​ខ្មែរ​ទាំងមូល ។ ឯ​មនុស្ស​នៅ​ក្នុង​សង្គម​នោះ​សោត ច្រើន​តែ​ជា​មនុស្ស​ប្រសើរ​ថ្លៃថ្លា គឺ​ស្តេច​ព្រាហ្មណ៍ អភិជន វិស្វករ សិល្បករ សិប្បករ ឈ្មួញ … រួម​ជាមួយ​ប្រជា​កសិករ​មួយ​ចំនួន​ទៀត​ប៉ុណ្ណោះ ។ យើង​នឹង​រំឭក​អំពី​ចំណុច​នេះ​ឡើង​វិញ​នៅ​ពេល​ក្រោយ ។

យើង​គ្រាន់តែ​សូម​បញ្ជាក់​ថា ជីវភាព​រួម​របស់​ខ្មែរ​នៅ​តំបន់​អង្គរ មិន​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​រអាក់រអួល​ដល់​សកម្មភាព​របស់​មនុស្ស ដូចដែល​គេ​ធ្លាប់​បាន​សង្កេត​ឃើញ​នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្លះ​ទេ ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ជីវភាព​រួម​នៅ​ទីនោះ​កាន់តែ​ជួយ​សម្រួល និង​កាន់តែ​ជួយ​បង្កើន​សកម្មភាព​របស់​មនុស្ស​ថែម​ទៀត ។ ចំពោះ​ពាក្យ​ថា​សកម្មភាព​នេះ យើង​ចង់​និយាយ​ពី​ការងារ ពី​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម ពី​ការ​បង្កើត​ថ្មី ពី​បញ្ញាវប្បៈ និង​ពី​សិលវប្បៈ ។ អរិយធម៌​អង្គរ​មាន​ឋានៈ​ខ្ពង់ខ្ពស់ ក៏​ព្រោះតែ​គុណសម្បត្តិ​របស់​មនុស្ស​ខ្មែរ​ជំនាន់​នោះ​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​ដែរ (qualité Éminentes) ហើយ​គុណសម្បត្តិ​បែប​នេះ គេ​ឃើញ​មាន​ដោយ​កម្រ​ណាស់ បើជា​មនុស្ស​ប្រថុជ្ជន​វិញ​ពុំ​អាច​បង្កើត​អរិយធម៌​ឲ្យ​បាន​ល្អ​ប្រសើរ​យ៉ាង​នេះ​ទេ ។ ដោយសារ​ហេតុនេះ យើង​អាច​ពោល​បាន​ថា អរិយធម៌​ខ្មែរ​ជា​អរិយធម៌​កើតឡើង​ដោយសារ​គុណសម្បត្តិ និង​ដោយសារ​ការ​ជ្រើសរើស (Civilisation de qualité et de choix) ។

ម្យ៉ាងទៀត ដូច​មាន​អ្នកប្រាជ្ញ​ខ្លះ​ធ្លាប់​បាន​អះអាង​ស្រាប់​ថា “Les grandes réussites Sont des coups de hasard exceptionnels” អរិយធម៌​អង្គរ​ក៏​បាន​លូតលាស់​ដោយសារ​អន្តរាគមន៍​របស់ «ចៃដន្យ» មួយ​ភាគ​ដែរ ។ ដែល​ហៅ​ថា​ចែដន្យ​នេះ​គឺ​ការ​ជួប​ប្រទះ​គ្នា​រវាង​នាទី​សង្គម​ពីរ ឬ​ច្រើន​យ៉ាង​នៅ​ក្នុង​កាលៈទេសៈ​មួយ​ដែល​គ្មាន​កំណត់​ទុក ចួនកាល​ដោយសារ​អន្តរាគមន៍​របស់​មនុស្ស (គឺ​ឯកត្តជន) ដូច​ជា​មេដឹកនាំ ឬ​មហា​បុរស​ណា​ម្នាក់​ដែល​គេ​ពុំ​បាន​គិត ឬ​ដឹង​ជា​មុន ។

ដូច្នេះ​អរិយធម៌​អង្គរ​ដើរទៅ​មុខ មិនមែន​ដោយ​គេ​បាន​រៀបចំ​គម្រោង​ការ​ទុក​ជា​មុន ឬ​ដោយ​ការ​សម្រេចចិត្ត​របស់​មនុស្ស ឬ​ដោយ​ការ​ដឹង​ច្បាស់​ថា គេ​កំពុង​ដើរ​ទៅ​រក​ទិសដៅ​ណាៗ​ជានិច្ច​ទេ ពីព្រោះ​ម្យ៉ាង​ការ​វិវត្តន៍​ប្រព្រឹត្តិ​ទៅ​ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់ «អ្នកម្នាង» ចៃដន្យ​ផង​ដែរ ហើយ​ម្យ៉ាងទៀត ត្រូវ​ពឹងផ្អែក​ទៅ​លើ​មនុស្ស​ច្រើន​ជាង​ទៅ​លើ​មជ្ឈដ្ឋាន​រូបវ័ន្ត ។ ចំណែកឯ​មនុស្ស​នេះ​ទៀត​ដូច​យើង​បាន​បញ្ជាក់​រួច​មក​ហើយ ជា​កត្តា​មួយ​ពិបាក​ស្មាន​ឲ្យ​ត្រូវ​ណាស់ ដូច្នេះ​រាប់​បាន​ថា ជា​កូនចៅ​របស់​អ្នកម្នាង​ចៃដន្យ​មួយ​រូប​ដែរ ។ លោក ពីយែរ គូរូ យល់​មិន​ខុស​ពី​យើង​ទេ នៅ​ពេល​ដែល​លោក​សរសេរ​ថា «ជា​ការ​ល្អ​គួរ យើង​កុំ​ចាត់​អរិយធម៌​ថា​ជា​ផលិតផល​នៃ​ក្របខ័ណ្ឌ​រូបវ័ន្ត ហើយ​យើង​មិន​ត្រូវ​ស្មានថា អរិយធម៌​នេះ​ចេះ​តែ​អាច​ឧបត្តិក​ឡើង​តាម​ចិត្ត​ចង់​របស់​មនុស្ស​ក៏​ទេ​ដែរ» ។

អ្នកម្នាង​ចៃដន្យ​ប្រាកដជា​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​ការ​វិវឌ្ឍន៍​នៃ​អរិយធម៌​ខ្មែរ ប៉ុន្តែ​បើសិន​ជា​មនុស្ស​ខ្មែរ​គ្មាន​សមត្ថភាព​បង្កើត​របស់​ថ្មី បច្ចេកទេស​ថ្មី ឬ​គំនិត​ថ្មី​ទេ សង្គម​ខ្មែរ​ប្រហែល​ត្រូវ​នៅ​កក​គាំង​ដើរ​ទៅ​មុខ​មិន​រួច​ឡើយ គឺ​តោង​តែ​សម្តែង​កាយវិការ​ដូច​ជា​គ្រឿង​ម៉ាស៊ីន ទៅ​តាម​ទម្លាប់​ចាស់​គំរឹល​ទាំងឡាយ​ដែល​ខ្លួន​បាន​រៀន​ចេះ​ពី​មុន​មក ។ មិន​ដូច្នោះ សង្គម​ខ្មែរ​អង្គរ​ចេះ​កែប្រែ​យ៉ាង​ប៉ិន​ប្រសប់​នូវ​អ្វីៗ​ដែល​មាន​ពី​មុន​មក​ហើយៗ​ថែម​ទាំង​ចេះ​ផ្តួចផ្តើម និង​បង្កើត​ថ្មី​ទៀត​ផង ។ ម្យ៉ាងទៀត គេ​ក៏​ចេះ​ថែរក្សា​របស់​ទាំង​ចាស់​ទាំង​ថ្មី​អស់នោះ ឲ្យ​នៅ​ឋិតថេរ​គង់វង្ស​ដែរ ព្រោះ​ធម្មតា​ការ​ថែរក្សា​នេះ​ត្រូវការ​នូវ​សង្គម​មនុស្ស​មួយ​ប្រភេទ​ដែល​មាន​សមត្ថភាព​គ្រប់គ្រាន់ ។​

ការ​ប្រែប្រួល​នីមួយៗ​នៅ​ក្នុង​សង្គម​រមែង​កើត​មាន​ឡើង​ដោយសារ​ការ​រួបរួម​គ្នា​រវាង​កត្តា​ច្រើន​យ៉ាង ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បានជា​គេ​ពុំ​អាច​ចាត់​ទុក​ការ​ប្រែប្រួល​នោះ​ថា ជា​លទ្ធផល ឬ​ជា​ផលវិបាក​របស់​បុព្វហេតុ (cause efficiente) ណាមួយ​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់លាស់ ។ ឯការ​ប្រែប្រួល​នេះ​ទៀត មិនមែន​ចេះ​តែ​កើតឡើង​នៅ​គ្រប់ពេលវេលា​ទេ គឺ​រមែងតែ​ជា​ស្នាដៃ​របស់​ក្រុម​មនុស្ស​ភាគតិច (minorité) និង​របស់​ក្រុម​វរជន (elite) ដូច​ជា​អ្នក​ចម្បាំង​វាត​ទឹក​ដី អ្នក​ខ្លាំងពូកែ វិស្វករ សិល្បករ ទស្សនវិទូ ។ល។ ហើយ​ក្រុម​អស់ទាំង​នេះ គេ​តែង​មាន​ពួក​ពល មាន​មិត្ត​រួម​ដៃ ឬ​កូនចៅ​របស់​គេ​សម្រាប់​ជួយ​ជ្រោមជ្រែង​ពី​ខាងក្រោយ ។ ស្នាដៃ​ធំៗ​នៃ​អរិយធម៌​ភាគច្រើន​កើតឡើង​ដោយសារ​ពួក​អស់ទាំង​នេះ ។ ពិត​ណាស់​ដែល​ថា ក្នុង​ចំណោម​ជន​ទាំងឡាយ​នោះ មាន​អ្នកខ្លះ​កើត​ចេញពី​ស្រទាប់​ប្រជាករ​ធម្មតា ប៉ុន្តែ ក្រោយ​មក​គេ​ក៏​ស្រាប់តែ​លូតលាស់​ខ្ពង់ខ្ពស់​ដោយ​ប្រការ​ណាមួយ ដូច​ប្រាសាទ​ងើប​ខ្ពស់​ជាង​ផ្ទះ​ស្បូវ ដូច​សំពៅ​អូស​ទាញ​នូវ​សំប៉ាន ឬ​ដូច​ភ្នំ​ធំ​ខ្ពស់​ជាង​ដំបូក​ជាដើម ។ យើង​ពោល​យ៉ាងនេះ នាំ​ឲ្យ​ជន​មួយ​ជំពូក​ភ្ញាក់ផ្អើល​ជា​ខ្លាំង ហើយ​យល់​ដោយ​ច្រឡំ​ថា ប្រហែល​យើង​បំភ្លេច​ចោល​នូវ​មុខងារ​ដ៏​សំខាន់​អស្ចារ្យ​របស់​ប្រជាកសិករ នៅ​ក្នុង​ការ​វិវឌ្ឍន៍​នៃ​អរិយធម៌​អង្គរ​ហើយ​មើលទៅ ។ ត្រង់​ខ​នេះ យើង​មិនបាច់​ឆ្លើយ​ច្រើន​ទេ គ្រាន់តែ​សូម​ឲ្យ​អ្នក​នោះ​អាន​ឡើង​វិញ​នូវ​ទំព័រ​ខ្លះៗ​ក្នុង​ផ្នែក​គ្រឹះ​សេដ្ឋកិច្ច​ជា​ពិសេស ។ ហើយ​ដើម្បី​កម្ចាត់​នូវ​សេចក្ដី​ងឿងឆ្ងល់​ដែល​រាច​នៅ​សេសសល់​ជា​យថា​ហេតុ យើង​សូម​បន្ថែម​ថា «អរិយធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់ គេ​មាន​បច្ចេកទេស​គ្រប់គ្រាន់​របស់​គេ​សម្រាប់​ឲ្យ​អ្នកស្រែ​ចម្ការ​បង្កើត​ផល​បាន​ដោយ​សុខ​ស្រួល​ផង ហើយ​ច្រើន​លើស​ពី​សេចក្តី​ត្រូវការ​ទៀត​ផង ។ ផលិតផល​ដែល​លើស​នេះ តិច​ឬ​ច្រើន មិនជា​ការ​សំខាន់​ទេ តែ​ជា​វត្ថុ​គ្រប់គ្រាន់​ល្មម​ដើម្បី​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភាព​ខុស​គ្នា​នៅ​ក្នុង​សង្គម​មនុស្ស ឲ្យ​មាន​អ្នកឯកទេស​កាន់​តែ​ច្រើន​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ឧស្សាហកម្ម (សិប្បកម្ម) សិល្បៈ អក្សរសាស្ត្រ និង​រដ្ឋបាល ធ្វើ​ឲ្យ​ពាណិជ្ជកម្ម​កាន់តែ​រីក​ចម្រើន ធ្វើ​ឲ្យ​ដុះ​ក្រុង​ថ្មីៗ​ជា​ច្រើន​ទៀត ហើយ​ក្រុង​នេះ​ជា​មន្ទីរពិសោធន៍​ដ៏​ពិតៗ​ដើម្បី​រាវរក​វឌ្ឍនធម៌» ។

យោល​ទៅ​តាម​សេចក្តី​ខាងលើ​នេះ យើង​ឃើញ​ថា​នៅ​អង្គរ​មុន​ដំបូង​គឺ វរជន​ដែល​ជា​អ្នក​ផ្តល់​បច្ចេកទេស និង​នយោបាយ ជា​អ្នក​ណែនាំ និង​ជា​អ្នក​ជ្រោមជ្រែង​ប្រជារាស្ត្រ បន្ទាប់​មក​ទើប​ប្រជារាស្ត្រ​នោះ មាន​លទ្ធភាព​ជួយ​លើក​ស្ទួយ​ជីវភាព និង​ជួយ​សម្រួល​ដល់​សកម្មភាព​របស់​ជន​ប្រភេទ​ខាងលើ រួច​នៅ​ទី​បញ្ចប់ ក្រុម​មនុស្ស​ទាំង​ពីរ​ស្រទាប់​ត្រូវ​តែ​បន្ត​ការ​ប្រាស្រ័យ​ទាក់ទង​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ត្រូវ​តែ​ពឹងពាក់​និង​ជួយ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ខានមិនបាន ទើប​អាច​ដើរទៅ​មុខ​ទៀត បើ​ពុំ​ដូច្នោះ​ទេ គេ​នឹង​ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​មួយ​ដែល​ប្រហែលជា​ល្អ​ប្រសើរ​ខ្លះ​ដែរ​មើលទៅ តែ​ដែល​ពុំ​អាច​ឋិតថេរ​គង់វង្ស​យូរអង្វែង​ឡើយ មាន​ផ្លូវ​តែ​ដើរ​ថយក្រោយ ឬ​ដួល​រលំ​តែ​ម្តង ។ មក​ដល់​ត្រឹមនេះ យើង​នឹកឃើញ​ដល់​ប្រសាសន៍​របស់​អ្នកស្រី សូឡង់ ទីយែរី មួយ​ឃ្លា​ដែល​យើង​បាន​លើកយក​មក​បញ្ចុះ​ក្នុង​បុព្វយោគ​នៃ​គ្រឹះ​សាសនា និង​វប្បធម៌​រួច​មក​ហើយ​ថា «អរិយធម៌​អង្គរ​មាន​ជីវិត​គង់វង្ស​ក៏​ដោយសារ​តែ​ស្រែ ហើយ​និង​ប្រាសាទ​ត្រូវការ​ពឹងពាក់​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ខាន​មិន​បាន» ស្រែ​មិន​គឺ​មិន​នរណា​ក្រៅពី​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ភាគច្រើន​ទេ ឯ​ប្រាសាទ​គឺ​វណ្ណៈ​អ្នកដឹកនាំ គឺ​វរជន (élite) ។

ភាគបន្ត

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ, ប្រវត្តិសាស្ត្រ, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Tagged | Leave a comment

ខ្មូត​ឆ្នូត​ស

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ: ខ្មូត​ឆ្នូត​ស

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស: White-fringed weevil

ឈ្មោះ​វិទ្យាសាស្ត្រ: Graphognathus leucoloma

គ្រួសារ: Curculionidae

ការ​ពិពណ៌នា

ពង: ពងមាន​រាង​ពងក្រពើ និង​មាន​ប្រវែង​ប្រហែល ១​ម.ម និង​ពង​ដាក់​លើ​ដី ឬ​សំរាម​លើ​ដី ។

មិន​ទាន់​ពេញ​វ័យ: ខ្មូត​ច្រមុះ​វែង​ញាស់​ជា​ដង្កូវ​គ្មាន​ជើង ។ មាន​ពណ៌​ស ឬ ប្រផេះ ។ ដង្កូវ​មាន​ប្រវែង​រហូត​ដល់ ១២​ម.ម ។

មេ​ពេញ​វ័យ: ខ្មូត​ច្រមុះ​វែង គឺជា​សត្វល្អិត​ពពួក​ស្លាប​រឹង មាន​រាង​ដូច​ប្រអប់ មាន “ច្រមុះ​វែង” ជា​សម្គាល់ និង​គម្រប​ស្លាប​រឹង ។ មាន​ប្រវែង ១០​ម.ម និង​មាន​ខ្សែ​ពណ៌​ស នៅ​ជុំវិញ​គែម​គម្រប​ស្លាប ។

ការ​បំផ្លាញៈ ដង្កូវ​ស៊ី​ចិញ្ចឹមជីវិត​នៅ​លើ​ឫស និង​ដើម​ដំណាំ​នៅ​ក្រោម​ដី ។ ដើម​នៅ​ក្រោម​ដី​អាច​ដាច់​សំបក រាង​ជា​កង ឬ​ត្រូវ​បំផ្លាញ​យ៉ាង​ដំណំ បណ្តាល​ឲ្យ​ក្រិន និង​ដើម​ខ្លះ​ងាប់ ។ មេ​ពេញវ័យ​អាច​ទំពារ​ជា​ប្រហោង​នៅ​លើ​ស្លឹក ។

អំពីសត្វ​ល្អិត​និង​ជំងឺ​លើ​ដំណាំ​បន្លែ​យក​ផ្លែ​ផ្សេងទៀត

Posted in កត្តាចង្រៃ, កសិកម្ម | Leave a comment

ដង្កូវ​ខ្សែ​មិន​ពិត

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ: ដង្កូវ​ខ្សែ​មិន​ពិត

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស: False wireworm

ឈ្មោះ​វិទ្យាសាស្ត្រ: Tenebrionids

គ្រួសារ: Tenebrionidae

ការ​ពិពណ៌នា

ពង: មាន​ទំហំ​តូច​ល្អិត ពណ៌​ស​ដូច​គជ់ រាង​មូល​និង​ពង​មួយៗ​ត្រូវ​បាន​ដាក់​បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​ដុំ​ដី​តូចៗ ដូច្នេះ ហើយ​ទើប​បានជា​កម្រ​នឹង​ឃើញ ។ អេឡាតេរីដ​ចូល​ចិត្ត​ដី​សើម​សម្រាប់​ពង​ចូល រីឯ​តេណេប្រ៊ីយ៉ូនីដ​ចូល​ចិត្ត​ដី​ស្ងួត ។

មិន​ទាន់​ពេញ​វ័យ: ដង្កូវ​អេឡាតេរីដ​មានខ្លួន​ទន់ រលោង ស្ទើរ​សំប៉ែត មាន​ពណ៌​ស ដូច​ក្រែម ឬ​លឿង​ស្លេក ប្រវែង​ប្រហែល ២០-៤០​ម.ម ។ វា​មាន​ក្បាល​រាង​ជ្រុង​ពណ៌​ក្រមៅ និង​ចុងកន្ទុយ​ដូច​ធ្មេញ​សម ។ ដង្កូវ​តេណេប្រ៊ីយ៉ូនីដ មានខ្លួន​រឹង មូល រលោង​មាន​ពណ៌​លឿង​-​ត្នោត ឬ ត្នោត​ក្រមៅ មាន​កន្ទុយ​ផ្ងារ​ស្រួច និង​មាន​ប្រវែង​ខុសៗ​គ្នា រហូត​ដល់ ៥០​ម.ម ។

មេ​ពេញ​វ័យ: មេ​ពេញវ័យ​អេឡាតេរីដ​ជា​ធម្មតា​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ថា ពពួក​ស្លាប​រឹង​បញ្ចេញ​សូរ​ក្រិកៗ ។ មាន​ពណ៌​ប្រផេះ​ស្រអាប់ ពណ៌​ត្នោត ឬ​ខ្មៅ និង​អាច​មាន​រាង​ពងក្រពើ ឬ​ស្រាវ ។ វា​អាច​បង្កើតកូន​ពីរ​ជំនាន់​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ ។

ការ​បំផ្លាញ: ការ​បំផ្លាញ​ភាគច្រើន​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ដី ដែល​មាន​ដង្កូវ​ស៊ី​គ្រាប់​ដុះ​ចេញ​ពន្លក និង​ឫស និង​ពន្លក​កូន​កូន​ដំណាំ ។

អំពីសត្វ​ល្អិត​និង​ជំងឺ​លើ​ដំណាំ​បន្លែ​យក​ផ្លែ​ផ្សេងទៀត

Posted in កត្តាចង្រៃ, កសិកម្ម | Leave a comment

នំ​តាងសាង

តាងសាង 蛋散 (Daan6Saan2) គឺ​ជា​នំ​ប្រពៃណី​មួយ​របស់​ចិនកន្តាំង​ដែល​គេ​ច្រើន​ធ្វើ​សែន​ដើម្បី​ឆ្លង​ឆ្នាំថ្មី ។ នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​យើង គេ​ហៅ​នំ​នេះ​ថា នំព្រាត់ អាច​ដោយសារ​តែ​ពាក្យ «សាង (散)» ជា​ភាសា​ខ្មែរ​មាន​ន័យ​ថា បែកបាក់ ឬ​ព្រាត់ប្រាស​នេះ​ឯង ។ ហើយ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ នំ​នេះ​ក៏​នៅ​មាន​លក់​ដល់​សព្វថ្ងៃ​ដែរ ។ វា​ធ្វើ​ពី​ម្សៅ ពង ខ្លាញ់ជ្រូក ហើយ​យក​ទៅ​បំពង បន្ទាប់​មក​ឆឹង​ជា​មួយ​ស្ករ ។

នំ​នេះ​មាន​រឿង​ព្រេង​ដំណាល​ថា កាល​ពីដើម​ឡើយ​ នៅ​ស្រុក​ចិន​ពេល​ដែល​ជិត​ចូល​ឆ្នាំ​ម្តងៗ គ្រួសារ​នីមួយៗ​តែង​ទៅ​រក​សណ្តែកដី ល្ង ស្ករ និង​របស់​របរ​ផ្សេងៗ​ដើម្បី​ធ្វើ​ស្នូល​នំ​ឆ្លង​ឆ្នាំថ្មី ។ មាន​ផ្ទះ​អ្នកក្រ​ម្នាក់ ពួក​គាត់​មិន​មាន​លុយ​ទិញ​របស់​របរ​មក​ធ្វើ​នំ​ដែល​មាន​ស្នូល​ដូច​គេ គាត់​មើល​ទៅ​ម្សៅ​ដែល​ផ្អាប់​ទុក​ហើយ ក៏​គិត​ថា អ្នកមាន​គេ​មាន​លុយ គេ​ហូប​ចុក​តាម​អ្នកមាន យើង​អ្នកក្រ​គឺ​គ្មាន​លុយ​ដើម្បី​ទិញ​គ្រឿង​ធ្វើ​នំ​ដូច​គេ តែ​យ៉ាង​ម៉េច​យើង​ក៏​ត្រូវ​សែន​ទទួល​ទេវតា​ឆ្នាំថ្មី​ដែរ ដើម្បី​ឲ្យ​រកស៊ី​មាន​បាន​ដូច​គេ ។ អញ្ចឹង​ហើយ​ដោយសារ​គាត់​គ្មាន​លុយ​ទិញ​ស្នូល​ដូច​គេ គាត់​ក៏​សម្រេច​ធ្វើ​នំ​ពី​ម្សៅ​ទទេ និង​អ្វី​ដែល​គាត់​មាន ។

ពេល​ចូល​ឆ្នាំ​ក៏​មក​ដល់ បងប្អូន​មិត្ត​ភក្តិ​ក៏​មក​លេង​ផ្ទះ​អ្នកក្រ​នោះ គេ​ក៏​បាន​យក តាងសាង មក​ទទួល​ភ្ញៀវ ។ ក្រោយ​ពី​ភ្លក់​វា ម្នាក់ៗ​លាន់​មាត់​ថា របស់​អ្វី​ឆ្ងាញ់​ហើយ​ប្លែក​អញ្ចឹង ហើយ​គេ​ក៏​សួរ​គាត់​ថា នំ​ហ្នឹង​ឈ្មោះ​អី​គេ អាល​ឆ្នាំ​ក្រោយ​គេ​ទាំងអស់​គ្នា​នឹង​ធ្វើ​ទទួល​ចូល​ឆ្នាំ​ដែរ ។ បុរស​អ្នកក្រ​នោះ​ក៏​គិត​ថា ដោយ​សារ​វា​មាន​ធ្វើ​ពី​ពង (蛋 តាង) ហើយ​ពេល​ដាក់​ចូល​​មាត់​ទៅ វា​បែក​ចេញ​ពី​គ្នា (散 សាង) ស្រួយស្រោក អញ្ចឹងហើយ​គាត់​ក៏​ប្រាប់​គេ​វិញ​ថា នំ​នេះ​ឈ្មោះ តាងសាង ទៅ ។ ចាប់​តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក អ្នកស្រុក​ក៏​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​នំ​នេះ តាម​គ្រួសារ​បុរស​អ្នកក្រ​នោះ​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ ៕

ប្រភពៈ  ហ្វេសបុក Kinh Chhoung Yam (11/06/2020)

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ | Leave a comment

អំពី​ចិន​កន្តាំងស្រែ និង​កន្តាំងផ្សារ

ជនជាតិ​ចិន​កន្តាំង​នៅ​ស្រុកខ្មែរ មាន​និយាយ​គ្រាមភាសា​ចំនួន​ពីរ​ខុស​គ្នា​រវាងអ្នក​រស់​នៅ​តាម​ជនបទ ឬ​ស្រុក​ក្រៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ទីប្រជុំជន​ធំៗ និង​អ្នករស់​នៅតាម​ទីប្រជុំជនធំ ជាពិសេស​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ។ ដោយសារ​ទីតាំង​រស់​នៅ​ខុសគ្នា​របៀប​នេះ ​ទើប​មាន​ពាក្យ​ហៅ​បែងចែក​ឲ្យ​ខុស​គ្នា​តាម​ភូមិសាស្ត្រ​ជា «កន្តាំងស្រែ» និង «កន្តាំងផ្សារ» ។ តើ​គ្រាម​ភាសា​ទាំង​ពីរ​នេះ​ខុស​គ្នា​ដូចម្ដេច ?

កន្ដាំងស្រែ
(东莞话 / Dongguan Dialect)

កន្តាំងស្រែ គឺ​ជា​ភាសា​កន្ដាំង​របស់​អ្នកស្រុក​តុងកឹង (Dongguan) ខេត្ត​ក្វាងតុង (Guangdong) ដែល​ចិន​កន្តាំង​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​ភាគ​ច្រើន គឺ​មក​ពី​តំបន់​នេះ ។ ក្នុង​សៀវភៅ “Chinese in Cambodia” សរសេរ​ដោយ​លោក Bill Wilmott ក៏​បាន​បញ្ជាក់​ផង​ដែរ​អំពី​រឿង​នេះ ដោយ​គាត់​បាន​យក​ទិន្នន័យ​សំណាក (Sample) ដោយ​ចុះ​តាម​វត្ត ហើយ​ស្រង់​ទិន្នន័យ​ដោយ​ប្រើ​ផ្លាក​ព្រលឹង​តាម​ផ្នូរ​ចិន​ពី​ទូទាំង​ស្រុក​ខ្មែរ ។

កន្ដាំងផ្សារ
(广东话 / 白话 / Standard Cantonese)

កន្តាំងផ្សារ គឺ​ជា​ភាសា​កន្ដាំង​ខាង​អ្នក​ស្រុក​ក្វាងចូវ (Guangzhou) ខេត្ត​ក្វាងតុង និង​កន្តាំង​អ្នក​ខាង​ហុងកុង-ម៉ាកាវ ហើយ​វា​ជា​ភាសា​ដែល​គេ​ប្រើ​តាម​ទូរទស្សន៍ និង​ចម្រៀង ជាដើម ។ វា​មាន​លក្ខណៈ​ស្រទន់ និង​ធូរ​ជាង​កន្តាំង​ស្រែ ។

បើតាម​ការ​សន្និដ្ឋាន វា​អាច​ពីព្រោះ​អ្នក​ដែល​នៅ​ភ្នំពេញ ឬ​នៅ​ក្រៅ​ប្រទេស​មាន​ការ​ប្រាស្រ័យ​ទាក់ទង​ជាមួយ​ចិន​កន្ដាំង​ចំណូល​ថ្មី ឬ​មើល​រឿង​ស្តាប់​ចម្រៀង​ដែល​និយាយ​កន្តាំង​ក្វាងចូវ ហើយ​ពួកគាត់​ក៏​ចាប់​ផ្ដើម​ឈប់​និយាយ​កន្ដាំង​តុងកឹង ហើយ​ដូរ​ទៅ​និយាយ​កន្តាំង​ក្វាងចូវ​វិញ ព្រោះ​វា​ប្រើ​ប្រាស់​ទូលំ​ទូលាយ​ជាង​កន្ដាំង​តុងកឹង ឬ​ក៏​អាច​មក​ពី​អ្នក​ដែល​មក​ពី​តំបន់​ដែល​និយាយ​កន្ដាំង​ក្វាងចូវ​ភាគ​ច្រើន រស់នៅ​តែ​ភ្នំពេញ ហើយ​អ្នក​ដែល​នៅ​តាម​ខេត្ត​នៅ​តែ​បន្ត​និយាយ​កន្ដាំង​តុងកឹង ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​មាន​ពាក្យ​ថា កន្ដាំងស្រែ កន្ដាំងផ្សារ ឡើង ដើម្បី​សម្គាល់​ការ​និយាយ​គ្រាមភាសា​ពីរ តែ​ទាំង​ស្រែ​ទាំងផ្សារ គឺ​ចាត់​ទៅ​ជា​ភាសា​អំបូរយេ (Yue Language / 粤语) ។

ដោយសារ​តែ​សំឡេង និង​ពាក្យ​ខ្លះ​របស់​កន្តាំងស្រែ​ខុស​គ្នា​ទាំង​ស្រុង​ទៅ​នឹង​កន្តាំង​ផ្សារ ដូច្នេះហើយ​ធ្វើ​ឲ្យ​សឹង​តែ​និយាយ​ស្តាប់​គ្នា​មិន​បាន ។

ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យ​មួយ​ឃ្លា​ថា «ខ្ញុំ​មិន​ដឹង​ទេ»

  • កុកងឺ: 我不知道 / វ័រ ពូ ជឺ តាវ
  • កន្ដាំងស្រែ: 我唔地 = ង៉ូ ហ្មឺ តី / NGOU M TEY
  • កន្ដាំងផ្សារ: 我唔知 = ង៉ ហ្មឺ ជី / NGOR M CHI

ប្រភពៈ  ហ្វេសបុក Kinh Chhoung Yam (06/06/2020)

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Leave a comment

សម្ល​ម្ជូរ​ត្រកួន

គ្រឿងផ្សំ

ឆ្អឹង​ជំនីរ​ជ្រូក ត្រីឆ្អើរ ដូងទុំ​ ត្រកួន គល់​ស្លឹកគ្រៃ ម្ទេសក្រហម រំដេង រមៀត ខ្ជាយ សំបក​ក្រូច​សើច ទឹកត្រី ស្ករ ម្សៅស៊ុប កាពិ ប្រហុក អម្ពិលទុំ ។

​វិធី​ធ្វើ​

វិធីធ្វើ របៀប​ស្ល​ដូចគ្នា​នឹង​សម្ល​ខ្ទិះ​ម្នាស់​ដែរ ខុស​គ្នា​តែ​សម្ល​នេះ​ដាក់​បន្លែ​ត្រកួន ។

ដកស្រង់ពីសៀវភៅ​វិជ្ជា​ធ្វើម្ហូប​ទំនើប រៀបរៀងដោយ លាប ឆេងលាង

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Leave a comment

សម្ល​ម្ជូរ​មាន់

គ្រឿងផ្សំ

មាន់ ដូងទុំ គល់​ស្លឹកគ្រៃ រំដេង ខ្ជាយ រមៀត ម្ទេសក្រហម ខ្ទឹមស ខ្ទឹម​ក្រហម សំបក​ក្រូចសើច ជីរ​នាងវង ត្រប់​ក្រាយរមាស ឬ​ត្រប់​ស្រួយ សណ្ដែង​វែង ត្រប់​ពុតញង ប្រហុក កាពិ អម្ពិល ទឹកត្រី ស្ករ ម្សៅស៊ុប ។

​វិធី​ធ្វើ​

របៀប​ស្ល​ដូច​គ្នា​នឹង​សម្ល​ខ្ទិះម្នាស់​ដែរ បើ​ចង់​បាន​ត្រីរ៉ស់ ឬ​ត្រី​អណ្ដែង​ស្ល​ជំនួស​សាច់​មាន់​វិញ​ក៏​បាន ខុស​គ្នា​តែ​សម្ល​នេះ​មិន​ដាក់​អម្ពិល​ទុំ ហើយ​នៅ​ពេល​ដាក់​ចុះ ដាក់​ជីរ​នាងវង ។

ដកស្រង់ពីសៀវភៅ​វិជ្ជា​ធ្វើម្ហូប​ទំនើប រៀបរៀងដោយ លាប ឆេងលាង

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Leave a comment

ដង្កូវ​ស៊ីញ៉េសឺផែនទីន

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ: ដង្កូវ​ស៊ីញ៉េសឺផែនទីន

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស: Serpentine leaf miner

ឈ្មោះ​វិទ្យាសាស្ត្រ: Liriomyza huidobrensis

គ្រួសារ: Agromyzidae

ការ​ពិពណ៌នា

ពង: រុយ​ពង​ដាក់​រាយ​មួយៗ​បញ្ចូល​ទៅ​ក្រោម​នៃ​ផ្ទៃ​ស្លឹក​ខាងលើ ។ ពង​ជា​ច្រើន​អាច​បញ្ចេញ​ដាក់​នៅ​លើ​ស្លឹក​តែ​មួយ ។

មិន​ទាន់​ពេញ​វ័យ: ដង្កូវ​តូច​មាន​ពណ៌​លឿង (ពុំ​មាន​កន្សោប​ក្បាល) ស៊ី​ជាលិកា​រុក្ខជាតិ​ខាងក្រោម​នៃ​ផ្ទៃ​ស្លឹក​ខាងលើ បង្កើត​បានជា​ស្នាម​ស៊ីញ៉េ​ខុស​ពី​ធម្មតា ។ ដង្កូវ​ពេញវ័យ​មាន​ប្រវែង​ប្រហែល ៣​ម.ម មុន​នឹង​ក្លាយជា​ដុកឌឿ​ ដង្កូវ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ដី ឬ​នៅ​លើ​ស្លឹក ។

មេ​ពេញ​វ័យ: ជា​រុយ​តូច (ប្រវែង ១,៥​ម.ម) ចាំង​ភ្លឺ​មាន​ពណ៌​ខ្មៅ និង​លឿង និង​មាន​ភ្នែក​ក្រហម ។

ការ​បំផ្លាញៈ ការ​រុករាន​ធ្ងន់ធ្ងរ បណ្ដាល​ឲ្យ​ស្លឹក​ក្រៀម និង​ជ្រុះ ។

អំពីសត្វ​ល្អិត​និង​ជំងឺ​លើ​ដំណាំ​បន្លែ​យក​ផ្លែ​ផ្សេងទៀត

Posted in កត្តាចង្រៃ, កសិកម្ម | Leave a comment

ដង្កូវ​ស៊ីញ៉េ

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ: ដង្កូវ​ស៊ីញ៉េ

ឈ្មោះ​ទូទៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស: Leaf miners or vegetable leaf miner

ឈ្មោះ​វិទ្យាសាស្ត្រ: Liriomyza sativae

គ្រួសារ: Agromyzidae

ការ​ពិពណ៌នា

ពង: រុយ​ពង​ដាក់​រាយ​មួយៗ​បញ្ចូល​ទៅ​ក្រោម​នៃ​ផ្ទៃ​ស្លឹក​ខាងលើ ។ ពង​ជា​ច្រើន​អាច​បញ្ចេញ​ដាក់​នៅ​លើ​ស្លឹក​តែ​មួយ ។

មិន​ទាន់​ពេញ​វ័យ: ដង្កូវ​តូច​មាន​ពណ៌​លឿង (ពុំ​មាន​កន្សោប​ក្បាល) ស៊ី​ជាលិកា​រុក្ខជាតិ​ខាងក្រោម​នៃ​ផ្ទៃ​ស្លឹក​ខាងលើ បង្កើត​បានជា​ស្នាម​ស៊ីញ៉េ​ខុស​ពី​ធម្មតា ។ ដង្កូវ​ពេញវ័យ​មាន​ប្រវែង​ប្រហែល ៣​ម.ម មុន​នឹង​ក្លាយជា​ដុកឌឿ​ ដង្កូវ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ដី ឬ​នៅ​លើ​ស្លឹក ។

មេ​ពេញ​វ័យ: ជា​រុយ​តូច (ប្រវែង ១,៥​ម.ម) ចាំង​ភ្លឺ​មាន​ពណ៌​ខ្មៅ និង​លឿង និង​មាន​ភ្នែក​ក្រហម ។

អំពីសត្វ​ល្អិត​និង​ជំងឺ​លើ​ដំណាំ​បន្លែ​យក​ផ្លែ​ផ្សេងទៀត

Posted in កត្តាចង្រៃ, កសិកម្ម | Leave a comment

ទួល​យាយ​ដូន​នៅ​ក្រុង​បាវិត

ទីទួល​បុរាណ​មួយ​ដែល​មាន​បារមី​ពូកែ​ស័ក្តិសិទ្ធិ​តែងតែ​មាន​អ្នកស្រុក​មក​អុជ​ធូប​ទៀន និង​ដាក់​តង្វាយ​បន់ស្រន់​សុំ​សេចក្តីសុខ​ស្ទើរតែ​មិន​ដាច់ ក្នុង​នោះ​មាន​ទាំង​ជនជាតិ​ខ្មែរ​ផង និង​ជនបរទេស​ផង​នោះ គឺ​ទួល​យាយ​ដូន ។

ទួល​លោកយាយ​ដូន​មាន​ចម្ងាយ​ជិត​ ២​គីឡូម៉ែត្រ នៅ​ភាគ​ខាងត្បូង​ពី​ច្រក​ទ្វារ​ព្រំដែន​អន្តរជាតិ​បាវិត ស្ថិត​ក្នុងភូមិ​បាវិត​កណ្ដាល សង្កាត់​បាវិត ក្រុង​បាវិត ខេត្ត​ស្វាយរៀង ដោយ​មាន​អ្នកស្រុក​មាន​ជំនឿ​ថា បើ​មក​បួងសួង​នៅ​ទួល​យាយដូន​ហើយ ប្រាថ្នា​អ្វី​គឺ​បាន​សម្រេច​ដូច​ក្តី​បំណង ។

ការ​គោរព​បូជា និង​បួងសួង​សុំ​ឲ្យ​បារមី​លោកយាយ​ដូន គឺ​ចាប់តាំងពី​សម័យ​ដើម​ដ៏​យូរលង់​មក​ហើយ​រហូត​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន ។ បើ​តាម​ចាស់ទុំ​ព្រឹទ្ធាចារ្យ​បាន​និយាយ​ត​គ្នា​ថា ទួល​បុរាណ​មួយ​នេះ​មាន​ប្រវត្តិ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​មេទ័ព​ល្បី​តាំងពី​សម័យ​ដើម​មក ។

បើ​តាម​ព្រឹទ្ធាចារ្យ​មួយ​រូប​ដែល​ជា​អ្នក​មើលថែ និង​រៀបចំ​ទួល​យាយ​ដូន​បាន​ប្រាប់​ឲ្យ​ដឹង​ថា ទួល​យាយ​ដូន​កើតឡើង​តាំងពី​មុន​សម័យ​អង្គរវត្ត​ទៅ​ទៀត ប៉ុន្តែ​មិនដឹង​ថា ក្នុង​សតវត្ស​ណា​នោះ​ទេ ។ លោកតា​បាន​បរិយាយ​ទាក់ទង​នឹង​ប្រវត្តិ​ទួល​លោកយាយ​ដូន​ថា មាន​ចាស់ទុំ​តែងតែ​និយាយ​រឿង​តៗ​គ្នា​យ៉ាងនេះ​ថា កាល​ពីដើម​ឡើយ​មាន​មេទ័ព​ទិស​ទាំង​ប្រាំមួយ​បាន​មក​ច្បាំង​នៅ​ទិស​ឦសាន​ឈ្នះ​អស់​សត្រូវ ។

ក្រោយ​ពី​បាន​ជ័យជម្នះ មេទ័ព​ម្នាក់​បាន​មក​បោះជំរំ​នៅ​ជិត​ទួល​លោកយាយ​ដូន​នេះ មាន​ថ្ងៃមួយ​នោះ ពេល​យប់​មេទ័ព​បាន​សុបិន​និមិត្ត​ឃើញ​ទេពអប្សរ​មួយ​អង្គ នាង​មាន​រូបឆោម​ស្រស់​ស្អាត​ណាស់​ធ្វើ​ឲ្យ​លោក​មេ​ទ័ព​មាន​ចិត្ត​ស្រឡាញ់​ពេញ​បេះដូង ។

តាម​ពិត​នាង​អប្សរ​នោះ គឺជា​ត្រី​ផ្សោត ធ្វើ​សមាធិ​នៅ​ភ្នំ​សំបុក​ក្នុងស្រុក​សំបូរ ខេត្តក្រចេះ នាង​មាន​បារមី​អាច​ប្រែ​កាឡា​ជា​មនុស្ស​បាន ហើយ​មាន​និស្ស័យ​នឹង​លោក​មេទ័ព​ក៏​បាន​ប្រាកដ​ខ្លួន​ឲ្យ​លោក​មេទ័ព​បាន​ឃើញ​ជាក់​នឹង​នេត្រា លោក​មេទ័ព​ក៏​មាន​ចិត្ត​ប្រតិព័ទ្ធ​កាន់តែ​ខ្លាំង និង​បាន​សុំ​នាង​រៀបការ​ជា​ស្វាមីភរិយា​រស់នៅ​សុខដុមរមនា​តទៅ ។

នៅ​គ្រាមួយ​នោះ មាន​រឿង​កើតឡើង​ឯ​ទិសទក្សិណ មេទ័ព​ក៏​ទៅ​ធ្វើសង្គ្រាម​ជាមួយ​សត្រូវ​នៅ​ទិសទក្សិណ ពេល​នោះ​នាង​ជា​ភរិយា​ក៏​ទៅ​តាម​ធ្វើសង្គ្រាម​ជាមួយ​ស្វាមី​ដែរ ពេល​នោះ​ស្វាមី​ព្រះ​នាង​បាន​ចាញ់​ដៃ​សត្រូវ​ក៏​ស្លាប់​បាត់បង់​ជីវិត​ទៅ ។

ក្រោយមក នាង​ជា​ភរិយា​បាន​ដឹកនាំ​កងទ័ព​ទាំង​៥០០ ​របស់​ស្វាមី​ទៅ​ច្បាំង​សឹក​ធ្វើសង្គ្រាម​រហូត​ទទួល​បាន​ជ័យជម្នះ​លើ​ខ្មាំងសត្រូវ​នៅ​លើ​ទួល​នេះ ។ កងទ័ព​ទាំងឡាយ​បាន​គោរព​នាង​ដោយ​ថ្វាយ​នាម​ថា មេទ័ព​ស្រី​ស្រអែម មាន​ឫទ្ធិបារមី​ខ្លាំងក្លា​តែងតែ​ដឹកនាំ​កងទ័ព​ច្បាំង​ឈ្នះសត្រូវ​ជា​ដរាប​មក ។

រហូត​ដល់​មេទ័ព​ស្រី​នោះ​មាន​វ័យ​កាន់តែ​ចាស់​អស់បុណ្យ​ជាមួយ​មនុស្ស​ក៏​បាន​ធ្វើ​មរណកាល​ទៅ ពេល​នោះ​កងទ័ព​បាន​បូជាសព​នាង​ទុក​ព្រះ​ធាតុ​តម្កល់​នៅ​លើ​ទីទួល​នេះ ហើយ​បាន​កសាង​រូបសំណាក​អំពី​ថ្ម​ដាប់​សម្រាប់​គោរព​បូជា​សុំ​សុខ​ចម្រើន ទើប​ទីទួល​នេះ​មាន​នាម​ប្រាកដ​ថា ទួល​លោកយាយ​ដូន​រហូត​មក ៕

ប្រភពៈ  កាសែត​កោះសន្តិភាព (២៦/០៧/២០២២)

Posted in បូជនីយដ្ឋាន, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Leave a comment

តើ​និព្វាន​គឺជា​អ្វី?

អ្នក​ពុទ្ធនិយម​ខ្លះ​បាន​លើក​ឡើង​ថា និព្វាន គឺ​នៅ​តែ​មាន​រូប មាន​រាង មាន​ខន្ធ​ទាំង​៥ គឺ​រូបក្ខន្ធ វេទនាខន្ធ សញ្ញាខន្ធ និង​វិញ្ញាណក្ខន្ធ នៅឡើយ និង​ខ្លះ​ទៀត​យល់​ថា និព្វាន គឺជា​ភព​មួយ​ដទៃ​ទៀត​នៅ​ក្រៅពី​កាមភព រូបភព និង​អរូបភព ដែល​យើង​ហៅ​ថា​សង្សារវដ្ត​នោះ ។

នៅ​មាន​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​បដិបត្តិ​ធម៌​ខ្លះ​ទៀត​បាន​លើក​ឡើង​ថា និព្វាន គឺជា​ភព​មួយ​ដែល​មាន​តែ​សេចក្តីសុខ មិន​មាន​ទុក្ខ តែ​នៅ​មាន​បញ្ចក្ខន្ធ​នៅឡើយ​ដែរ ។ នៅ​មាន​មតិ និង​យោបល់​ច្រើន​ដទៃ​ទៀត​មាន​ន័យ​ផ្សេងៗ​គ្នា​ទាក់ទង​នឹង​ព្រះ​និព្វាន ។ ចុះ​លោក​អ្នក​វិញ​យល់​ថា​ព្រះនិព្វាន​មាន​លក្ខណៈ​ដូច​ម្តេច ?

នៅ​ក្នុង​អភិធម្មត្ថសង្គហៈ​បាន​ពន្យល់​ថា អជាតំ និព្វាន​មិន​កើត​ទៀត, អជរា និព្វាន​មិន​ចេះ​ចាស់​ទ្រុឌទ្រោម​គ្រាំគ្រា, អព្យាធឹ និព្វាន​មិន​ចេះ​ឈឺ ឬ​មិន​មាន​រោគ, អមតំ និព្វាន​មិន​មាន​សេចក្តីស្លាប់, អសង្ខតំ និព្វាន​មិន​មាន​បច្ច័យ​តាក់តែង, សន្តិបទំ និព្វាន​មាន​តែ​សេចក្តី​ស្ងប់, ឯកន្តំ និព្វាន​មាន​តែ​សេចក្តីសុខ​តែ​ម្យ៉ាង​ប៉ុណ្ណោះ ។

រីឯ​ព្រះនិព្វាន​នៅ​ក្នុង​បដិច្ចសមុប្បាទ​បាន​អធិប្បាយ​ថា ព្រះ​និព្វាន​ព្រោះ​ការ​រលត់​ទៅ​នៃ​អវិជ្ជា ។ សង្ខារ​ទាំងឡាយ​រលត់​ទៅ​ព្រោះ​ការ​រលត់​ទៅ​របស់​អវិជ្ជា ។ សេចក្តី​គ្រាំគ្រា សេចក្តី​ឈឺចាប់​គ្រប់​បែប​យ៉ាង ទុក្ខសោក​ខ្សឹកខ្សួល​ទាំងឡាយ ដោយ​សរុប​បាន​ដល់​ទុក្ខវេទនា​ដែល​កើត​ឡើង​តាម​ផ្លូវ​កាយ ទោមនស្ស​វេទនា​ដែល​កើត​តាម​ផ្លូវចិត្ត​ហ្នឹងឯង​រលត់​អស់​ទៅ ទើប​ឈ្មោះ​ថា ជា​និព្វាន ៕

ប្រភពៈ  កាសែត​កោះសន្តិភាព (១១/០៥/២០២២)

Posted in ចំណេះ​ធ្វើ, អរិយធម៌​ខ្មែរ | Leave a comment