សុមេធបណ្ឌិត និងការប្រកាសអភិនីហារ

មាគ៌ាជីវិតនៃព្រះពោធិសត្វ

៤. សុមេធបណ្ឌិត និងការប្រកាសអភិនីហារ

១. សុមេធបណ្ឌិតចេញសាងផ្នួស

មុនភទ្ទកប្បនេះចំនួន៤អសង្ខេយ្យ១សែនកប្ប មាននគរមួយឈ្មោះថា អមរវតី ។ ក្នុងកាលនោះឯង ព្រះសមណគោតមព្រះបរមគ្រូនៃយើង បានយោនកំណើតក្នុងត្រកូលព្រាហ្មណ៍ ជាឧភតោសុជាតបរិសុទ្ធទាំងខាងមាតាទាំងខាងបិតារហូតតំណ៧ជំនាន់ ហើយមានឈ្មោះថា សុមេធបណ្ឌិត ដែលមិនមានបុគ្គលណាមួយអាចតិះដៀលបានដោយជាតិ ជាអ្នកមានរូប ជាទីរមិលមើល មានសម្បុរគួរជាទីជ្រះថ្លា ជាអ្នកជំនាញក្នុងត្រៃវេទទាំងបី (មធុត្ថវិលាសិនី អដ្ឋកថា ពុទ្ធវំសបញ្ជាក់ថា ត្រៃវេទទាំងបីគឺ ឥរុវេទ១ យជុវេទ១ សាមវេទ១) ។ លោកជាអ្នកឈ្លាសក្នុងវេយ្យាករណ៍ទាងឡាយមានគម្ពីរសនិឃណ្ឌុសាស្ត្រ កេដុភសាស្ត្រ សាក្ខរប្បភេទសាស្ត្រ និងឥតិហាសៈជាគម្រប់៥ និងជំនាញក្នុងលោកាយតមហាបរិសលក្ខណៈ ។ ក្នុងវ័យពេញកំលោះ មាតាបិតាក៏ធ្វើមរណកាលទៅ ។ គ្រានោះ សិរីវឌ្ឍកាមាត្យ បាននាំបញ្ញីទ្រព្យមក ហើយបើកឃ្លាំងមាន រតនៈ មាស ប្រាក់ កែវមណី កែវមុក្តា ជាដើម ហើយប្រគល់ឲ្យសុមេធបណ្ឌិតដោយបញ្ជាក់ថា ៖

បពិត្រលោកម្ចាស់ ទ្រព្យមានប្រមាណប៉ុណ្ណោះ ជាចំណែកខាងមាតា ឯទ្រព្យមានប្រមាណប៉ុណ្ណេះជាចំណែកខាងបិតា និងចំណែកខាងជីដូនជីតា តាទួតយាយទួង រហូតទ្រព្យនេះបន្តមកប្រាំពីរតំណមកហើយ ចូរលោកម្ចាស់ទទួលយកប្រើប្រាស់ ចាត់ចែងនូវទ្រព្យនេះចុះពីថ្ងៃនេះទៅ លោកម្ចាស់នឹងជាទ្រព្យទាំងអស់នេះ ។

គ្រានោះ សុមេធបណ្ឌិតពិចារណាថា ៖

ញាតិទាំងឡាយមានមាតាបិតា ជាដើម បានប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិរួមមានដីស្រែចម្ការ គោ ក្របីសេះ ដំរី និងខ្ញុំកំដរទាសាទាសីដ៏ច្រើនឥតគណនា ។ លោកលះបង់នូវអត្តភាពរបស់ខ្លួនទៅកាន់លោកខាងមុខ ដោយមិនបានយកទ្រព្យ សូម្បីត្រឹមមួយកហាបណៈ ទៅតាមខ្លួនឡើយ ។ បើដូច្នេះមានតែអាត្មាអញនឹងចាត់ចែងនូវទ្រព្យនេះឲ្យសមគួរដល់ កុសលកម្មទាំងឡាយដើម្បីជាទីពឹងរបស់អាត្មាអញ ។

ក្នុងពេលនោះឯង ព្រះពោធិសត្វឡើងទៅកាន់ប្រាសាទខាងលើ ពួនសម្ងំអង្គុយពែនភ្នែនក្នុងទីស្ងាត់ ពិចារណាទៀតថា ៖

ធម្មតាភពថ្មីទៀតតែងនាំ មកនូវសេចក្ដីទុក្ខ ការបែធ្លាយសរីរៈ ក៏នាំមកនូវសេចក្ដីទុក្ខដូចគ្នា ។ សេចក្ដីស្លាប់ប្រកបដោយមោហៈ នាំមកនូវសេចក្ដីទុក្ខ រូបដែលជារាញាំញី ក៏នាំមកនូវសេចក្ដីទុក្ខ ។ អាត្មាអញមានជាតិជាធម្មតា មានជរាជាធម្មតា មានព្យាធិជាធម្មតា អាត្មាអញនឹងស្វែងរក ព្រះនិព្វាន ដែលមិនចាស់ មិនស្លាប់ ជាទីក្សេមក្សាន្ត ។ បើដូច្នោះ អាត្មាអញគួរតែលះបង់កាយស្អុយនេះដែលពោរពេញដោយសាកសពផ្សេងៗ ជាទីមិនគួរឲ្យអាឡោះអាល័យ មិនមានសេចក្ដីត្រូវការ ហើយនឹងចេញទៅ ។ ផ្លូវនោះនឹងមានពិត ផ្លូវនោះមិនមែនគ្មានហេតុនោះទេ អាត្មាអញនឹងស្វែងរកផ្លូវនោះដើម្បីដោះខ្លួនចាកភព ។ កាលបើទុក្ខមាន សុខក៏មាន យ៉ាងណា កាលបើភពមាន ការប្រាសចាកភព បុគ្គលគួរតែប្រាថ្នារក ក៏យ៉ាងនោះដែរ ។ កាលបើក្ដៅមាន ត្រជាក់ដទៃក៏មាន យ៉ាណា កាលបើភ្លើង៣ប្រការ (លោភៈ១ ទោសៈ១ មោហៈ១) មាន ព្រះនិព្វានដែលបុគ្គលគួរប្រាថ្នា ក៏មានយ៉ាងនោះដែរ ។ កាលបើបាបមាន បុណ្យក៏មានយ៉ាងណា កាលបើជាតិមាន ព្រះនិព្វានមិនមានជាតិដែលបុគ្គលគប្បីប្រាថ្នាក៏មានយ៉ាងនោះ ដែរ ។ បុរសដែលប្រឡាក់លាមក ឃើញស្រះពេញដោយទឹកថ្លា ហើយមិនស្វែងចុះក្នុងស្រះដើម្បីលាងលាមកទោសនោះ មិនមែនជាទោសនៃស្រះទេ យ៉ាងណាមិញ កាលបើស្រះ គឺព្រះនិព្វានមានហើយ បុគ្គលមិនស្វែងរកស្រះសម្រាប់លាងនូវកិលេសជាមន្ទិលចេញទេ ទោសនោះមិនមែនជាទោសនៃស្រះគឺនិព្វានទេ គឺជាទោសរបស់បុរស ក៏យ៉ាងនោះដែរ ។ បុរសដែលត្រូវសត្រូវទាំងឡាយចោមព័ទ្ធហើយ កាលបើផ្លូវសម្រាប់រត់ទៅមាន តែបុរសនោះមិនរត់ទៅ ទោសនោះមិនមែនជាទោសនៃផ្លូវទេ យ៉ាងណា បុគ្គលត្រូវកិលេសរួបរឹតហើយ កាលបើផ្លូវព្រះនិព្វានមាន តែមិនស្វែងរកផ្លូវនោះ ទោសនោះមិនមែនជាទោសនៃផ្លូវនិព្វានទេ គឺជាទោសរបស់បុគ្គលនោះឯងយ៉ាងនោះដែរ ។ បុរសមានជំងឺ កាលបើពេទ្យមាន តែមិនឲ្យពេទ្យនោះព្យាបាលជំងឺនោះទេ ទោសនោះមិនមែនជាទោសនៃពេទ្យទេ យ៉ាងណា បុគ្គលមានជំងឺ គឺកិលេសទាំងឡាយបៀតបៀនហើយ ដល់នូវសេចក្ដីទុក្ខ មិនស្វះស្វែងរកអាចារ្យ ទោសនើមិនមែនជាទោសនៃអាចារ្យទេ គឺជាទោសរបស់បុគ្គលនោះឯង យ៉ាងនោះដែរ ។

បន្ទាប់ពីបានពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់ ជ្រាលជ្រៅលើមូលហេតុនៃទុក្ខទោសកើតកិលេសដែលតែងតែជាន់ឈ្លីលើ សត្វលោកហើយ សុមេធបណ្ឌិតបន្តការត្រិះរិះទៀតថា ៖

គួរតែអាត្មាអញលះបង់កាយ ស្អុយនេះ ដែលពេញដោយសាកសពផ្សេងៗចេញ គប្បីជាអញនកមិនមានសេចក្ដីអាឡោះអាល័យ មិនមានសេចក្ដីត្រូវការរូប ដូចបុរសបានស្រាយសាកសពដ៏គួរឲ្យខ្ពើមរអើមដែលជាប់ព្ធដ៏ក គម្បីជាអ្នកមានសេចក្ដីសុខនៅតាមទំនើងខ្លួន មានអំណាចខ្លួនឯង យ៉ាងណាមិញ ។ អាត្មាអញគួរតែលះបង់នូវកាយស្អុយនេះ ដែលជាទីប្រមូលមកនូវសាកសពផ្សេងៗចេញ ហើយគប្បីជាអ្នកមិនអាឡោះអាល័យ មិនមានសេចក្ដីត្រូវការចេញទៅយ៉ាងនោះដែរ ។ បុរសស្ត្រីទាំងឡាយ ទៅបន្ទោបង់នូវករីសៈ (លាមក) ក្នុងបង្គន់ហើយ ឥតមានអាឡោះអាល័យ ឥតមានសេចក្ដីត្រូវការ ដើរចេញទៅ យ៉ាងណាមិញ អាត្មាអញនឹងលះបង់នូវកាយស្អុយនេះដែលពេញដោយសាកសពផ្សេងៗចេញទៅ ដូចបុរសស្ត្រីទាំងលាយដែលបន្ទោបង់វច្ចៈ (លាមក) ក្នុងបង្គន់ ដូច្នោះឯង ។ ម្ចាស់ទូកទាំងឡាយ តែងលះបង់ទូកចាស់ ដែលពយកផុយលិចចូលទឹក ឥតមានអាឡោះអាល័យ ឥតត្រូវការវិញ យ៉ាងណា អាត្មាអញនឹងលះបង់នូវកាយនេះ ដែលមានរន្ធ៩ហូរជានិច្ច ហើយចេញទៅដូចជាម្ចាស់ទូកលះចោលទុកចាស់ ដូច្នោះឯង ។ បុរសកាលដើរទៅជាមួយនឹងពួកចោរ យកទ្រព្យជាប់ទៅផង ឃើញភ័យអំពីការខូចខាតទ្រព្យ ក៏លះបង់ទ្រព្យឲ្យចោរ ហើយដើរទៅ យ៉ាងណា កាយនេះ ក៏មានឧបមាស្មើដោយមហាចោរ អាត្មាអញនឹងលះបង់នូវកាយនេះចេញ ព្រោះខ្លាចខូចខាតកុសលធម៌ យ៉ាងនោះដែរ ។

កាលសុមេធបណ្ឌិតពិចារណាយ៉ាងនេះហើយ ក៏បានចូលទៅគាល់ព្រះរាជាក្នុងដែនអមរវតី ថ្វាយទ្រព្យទាំងអស់ចំពោះព្រះរាជា ។ ទ្រង់មិនទទួលដោយទ្រង់បដិសេធថា យើងមិនត្រូវការទ្រព្យទាំងនោះឡើយ ចូរអ្នកចាត់ចែងយ៉ាងណា តាមចិត្តរបស់អ្នកចុះ ។

ក្នុងកាលនោះ ព្រះពោធិសត្វឲ្យចែកទ្រព្យសម្បត្តិដល់អ្នកបម្រើខ្ញុំកំដរ លែងទាសាទាសីឲ្យមានសេរីភាព ហើយឲ្យអ្នកបម្រើដើរវាយស្គរប្រកូកប្រកាសឲ្យមហាជនមកទទួលយក ទ្រព្យពីគេហដ្ឋានរបស់លោក ។ កាលបើទ្រព្យដែលមហាជនកំពុងនាំគ្នាមកទទួលយកជាបន្តបន្ទាប់គ្នា មិនដាច់ នៅមិនទាន់អស់ពីឃ្លាំងផង ព្រះពោធិសត្វក៏ធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅភ្នំធម្មិកបព៌តដែលស្ថិតនៅក្នុង ព្រៃហេមពាន្ត ។ ព្រះពោធិសត្វក៏សាងអាស្រមគង់នៅក្នុងទីនោះទៅ ។

ព្រះពោធិសត្វមានចិត្តបញ្ជូនទៅក្នុងកម្មដ្ឋានមិនយូរឡើយ ត្រឹមតែប្រាំពីរថ្ងៃអំពីការបួសក៏បានសម្រេចនូវអភិញ្ញា៥ សមាបត្តិ៨ ក្នុងអាស្រមបទនោះ ។

២. ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទីបង្ករ ទ្រង់ត្រាស់ដឹងក្នុងលោក

សម័យកាលជាមួយគ្នានោះដែរ ព្រះពុទ្ធទីបង្ករ ទ្រង់ យោនយកកំណើតជាព្រះពោធិសត្វនៅស្ថានតុសិត ហើយដោយបានអារាធនាដោយពួកទេវតាទាំងឡាយ ក៏បានយាងចុះពីឋានតុសិតមកចាប់បដិសន្ធិក្នុងផ្ទៃ ព្រះនាងសមេធេទេវី ជាមហេសីព្រះបាទសុទេវរាជ ជាស្ដេចក្នុងរម្មវតីនគរ ក្នុងថ្ងៃ១៥កើត ខែអាសាឍ ។ ព្រះអង្គទ្រង់ស្ថិតក្នុងផ្ទៃគ្រប់ទសមាស ក៏ប្រសូតចាកគភ៌ព្រះមាតាតាមនិយាមរបស់ព្រះពោធិសត្វទាំងឡាយ គឺថ្ងៃ១៥កើតពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ។ ក្រោយមកព្រះពោធិសត្វ នឿយណាយក្នុងភាពជាគ្រហស្ថ ទ្រង់ក៏ចេញសាងផ្នួសរួមជាមួយបុរស១កោដិនាក់ ។ ព្រះពោធិសត្វទ្រង់ធ្វើសេចក្ដីព្យាយាមអស់ចំនួន១០ខែ ។ ក្នុងថ្ងៃ១៥កើតពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ទ្រង់ចូលទៅ បិណ្ឌបាតក្នុងនគរ រួមជាមួយបព្វជិតទាំងអស់ដែលចេញបយសតាមព្រះអង្គ ។ ក្នុងពេលរសៀល ទ្រង់ចូលទៅសម្រាកក្នុងសាលវ័នជាមួយបព្វជិតទាំងអស់ ។ ពេលនោះ ព្រះពោធិសត្វទីបង្ករ គេចខ្លួនពីពួកគណៈធ្វើដំណើរទៅតែមួយព្រះអង្គឯងក៏បានទទួលនូវស្បូវស្គាចំនួន៨ក្ដាប់ពីសុនន្ទអាជីវក ទ្រង់ក៏យកទៅក្រាលក្រោមដើមបិប្ឆលិពោធិព្រឹក្ស (ដើមដីប្លី) ត្រង់ផ្ចិតនៃផែនដី ។ ទ្រង់ផ្ចាញ់នូវពួកមារព្រមទាំងសេនាមារហើយ ក្នុងបឋមយាមនៃរាត្រី ទ្រង់ចាក់ធ្លុះនូវបុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ ក្នុងមជ្ឈិមយាមនៃរាត្រី ទ្រង់បានចាក់ធ្លុះនូវចុតូបបាតញ្ញាណ ក្នុងបច្ឆិមយាមនៃរាត្រី ទ្រង់បានអស់ទៅនៃអាសវក្កិលេសពីខន្ធសន្ដាន ។

ក្នុងកាលពញរះអង្គទ្រង់បានត្រាស់ដឹងហើយ មានព្រះអរហន្ត៤សែនអង្គទ្រង់និមន្តតាមលំដាប់មកដល់ រម្មនគរ ព្រះអង្គគង់អាស្រ័យនៅក្នុងសុទ្សនមហាវិហារ ។ អ្នករម្មនគរទាំងឡាយបានជ្រាបដំណឹងនៃការនិមន្តមករបស់ព្រះពុទ្ធ ទីបង្ករនោះ ក៏បានចាត់ចែងនូវភេសជ្ជៈទាំងឡាយមានទឹកដោះថ្លា និងទឹកដោះខាប់ និងផ្កាកម្រងគ្រឿងក្រអូបជាដើមចូលទៅក្នុងសុទស្សនមហាវិហារ បូជាចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគអង្គនោះ ស្ដាប់ព្រះសទ្ធម្ម មានសេចក្ដីជ្រះថ្លា ក៏អារាធនានិមន្តព្រះអង្គទទួលចង្ហាន់ក្នុងស្អែកឡើង ។ លុះថ្ងៃស្អែកឡើងមហាជនក្នុងទីក្រុងចាង់ចែងមាហទាន តុបតែងទីក្រុង សម្អាតទីធ្លានៅតាមថ្នល់ឲ្យរាបស្មើ ចាក់ដីដែលនៅត្រង់ទីដែលមានជង្ហុក រោយរាយដីខ្សាច់មានពណ៌ដូចជាប្រាក់ ចងរំយោលផ្កា ដោតទង់ជ្វាលាយ់ាងស្រស់ស្អាតនៅក្នុងទីក្រុងនោះ ។

៣. ព្រះសុមេធបណ្ឌិតទទួលការព្យាករ និងប្រកាសអភិនីហារ

ក្នុងពេលនោះឯង សុមេធតាបស កំពុងហោះតាមអាកាស បានឃើញមនុស្សទាំងឡាយ មានចិត្តរីករាយកំពុងចាត់ចែងការងារ តាក់តែងទីក្រុង ក៏ចុះពីអាកាស ហើយសាកសួរមនុស្សទាំងឡាយនោះថា «ការតាក់តែងទីក្រុងដ៏ប្លែកអស្ចារ្យនេះ តើដើម្បីប្រយោជន៍ និងកិត្តិសយដល់បុគ្គលណា ?»

មនុស្សទាំងនោះឆ្លើយថា «យើងនាំគ្នារៀបចំលម្អទីក្រុងនេះដើម្បីទទួលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ដែលទ្រង់បានត្រាស់ដឹងឡើងក្នុងលោក !»

សុមេធបណ្ឌិតក៏គិតឡើងថា សូម្បីត្រឹមតែឮពាក្យថា ពុទ្ធោ ជា ពាក្យដ៏កម្រនៅក្នុងលោក មិនចាំបាច់ពោលទៅថ្វី ដល់កាលមានភាពជាព្រះពុទ្ធ ។ បើដូច្នោះ មានតែអាត្មាអញនឹងចាត់ចែងផ្លូវដើម្បីទទួលព្រះទសពលអង្គនោះ ដែរ ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតក៏បាននិយាយសុំផ្ូវមួយចំណែកសម្រាប់ខ្លួនចាត់ចែង មនុស្សទាំងនោះក៏បានទុកឱកាសដល់សុមេធបណ្ឌិតនូវជង្ហុកដែលមានទឹក ច្រើន ដោយយល់ឃើញថា សមេធតាបសនេះជាអ្នកមានឫទ្ធិច្រើន គួរនឹងអាចធ្វើបានយ៉ាងងាយដោយឫទ្ធិរបស់លោក ។

សុមេធតាបស មានព្រះពុទ្ធជាអារម្មណ៍ បានចាត់ចែងផ្លូវនោះដោយកម្លាំងកាយធម្មតា ដោយគិតថា «ប្រសិនបើអាត្មាអញធ្វើទីនេះដោយឫទ្ធិ ហាក់បីដូចជាមិនសមគួរសម្រាប់បូចាដល់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ឡើយ ។»

កាលនោះ សុមេធបណ្ឌិតនៅមិនទាន់បានធ្វើផ្លូវហើយផង ស្រាប់តែព្រះពុទ្ធទីបង្ករ ព្រះទាំងព្រះអរហន្ត៤សែនអង្គនិមន្តមកដល់ ។ សុមេធបណ្ឌិតសម្លឹងឃើញព្រះពុទ្ធទីបង្ករ ដោយភ្នែកទាំងគូ ដែលមានមហាបុរិសលក្ខណៈ៣២ប្រការ អនុព្យញ្ជនៈ៨០ ពន្លឺ១ព្យាម ផ្សាយចេញពីព្រះវរកាយ មានពុទ្ធរស្មី ឆព្វណ្ណរស្មី (៦ពណ៌) ។ សុមេធបណ្ឌិតមានសេចក្ដីជ្រះថ្លាធ្វើទុកក្នុងចិត្តថា «ថ្ងៃ នេះអាត្មាអញនឹងបរិច្ចាគជីវិតថ្វាយព្រះទសពល សូមព្រះមានព្រះភាគ កុំនិមន្តជាន់ភក់ ! អត្មាអញនឹងធ្វើជាស្ពានចម្លងព្រះមានព្រះភាគ និងព្រះសង្ឃគ្រប់ព្រះអង្គឆ្លងកាត់ដើម្បីសេចក្ដីចម្រើនដើម្បី សេចក្ដីសុខសម្រាប់អាត្មាអញ !»។

រំពេចនោះសុមេធបណ្ឌិតរំសាយផ្នួងសក់ ហើយក្រាលនូវសំពត់សម្បកឈើ ព្រមទាំងស្បែកសត្វលើភក់ពណ៌ខ្មៅ ហើយក្រាបចុះលើភក់ធ្វើជាស្ពានថ្វាយព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ កាលសុមេធបណ្ឌិតបានសម្លឹងឃើញនូវពុទ្ធសិរីរបស់ប្រះបុទ្ធទីបង្ករ ទសពល លោកក៏ពិចារណគិតក្នុងចិត្តថា «បើអាត្មា អញប្រាថ្នាដុតកិលេសរបស់អាត្មាអញក្នុងថ្ងៃនេះ ក៏បានតែថាប្រយោជន៍អ្វី អាត្មាអញធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវធម៌ដោយភេទដែលគេមិនស្គាល់ក្នុង ទីនេះ ! អាត្មាអញគប្បីដល់នូវសព្វញ្ញុតញ្ញាណជាអ្នករួចស្រឡះចាកកិលេស ហើយញ៉ាំងលោកព្រមទាំងទេវលោកឲ្យរួចចាកសង្សារវដ្ដ ! ប្រយោជន៍អ្វី អាត្មាអញ ជាបុរសសម្ដែងកម្លាំងឆ្លងទោតែម្នាក់ឯង អាត្មាអញគួរដល់នូវសព្វញ្ញុតញ្ញាណ ចម្លងមនុស្សលោក ព្រមទាំងទេវលោក ។ អាត្មាអញនឹងបានដល់នូវសព្វញ្ញុតញ្ញាណ ចម្លងប្រជុំជនច្រើនដោយអធិការនេះដែលអាត្មាអញធ្វើចំពោះព្រះពុទ្ធ ជាមហាបុរសដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត !»។

ក្នុងកាលនោះ មាននាងយុវតីម្នាក់ជាកូនព្រាហ្មណ៍ឈ្មោះ សុមិត្តា នៅក្នុងទីប្រជុំមហាជន ក៏មានចិត្តជ្រះថ្លាចំពោះកិរិយាធ្វើរបស់សុមេធបណ្ឌិតក៏បានយកផ្កាឧប្បល៨ក្ដាប់ ចូលទៅជិតសុមេធបណ្ឌិត ហើយពោលថា «បពិត្រ ឥសី ខ្ញុំមិនឃើញវត្ថុដទៃគួរថ្វាយទេ ខ្ញុំសូមថ្វាយផ្កាទាំងលាយដល់លោក ។ បពិត្រឥសី ផ្កា៥ក្ដាប់ ចូរមានដល់លោក ផ្កា៣ក្ដាប់ ចូរមានដល់ខ្ញុំ សម្រាប់ថ្វាយព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ បពិត្រឥសី ខ្ញុំសូមឲ្យមានអនិសង្សស្មើគ្នាមួយអន្លើ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ពោធិញ្ញាណដល់លោកចុះ ។ រីឯខ្ញុំវិញ ខ្ញុំសូមស្ម័គ្រចិត្តជួយបំពេញបារមីរបស់លោក ទោះបីជាមានសេចក្ដីលំបាកយ៉ាងណានៅក្នុងសង្សារវដ្ដ ក៏ខ្ញុំសុខចិត្តព្រមដែរ សូមឲ្យនាងខ្ញុំបានជាកន្សៃសារពេជ្ររបស់លោកផង ។»

ពេលនោះ សុមេធតាបសបានទទួលយកផ្កាឧប្បលចំនួន៥ដើម ចូលទៅក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះពុទ្ធទីបង្ករ ហើយបូជាថ្វាយចំពោះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធអង្គនោះ ។ ចំណែកនាងសុមិត្តា យកផ្ការបស់ខ្លួនចំនួន៣ដើម ចូលទៅថ្វាយចំពោះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធអង្គនោះដែរ ។ បន្ទាប់ពីការថ្វាយផ្កាហើយ សុមេធបណ្ឌិតលើកដៃប្រណម្យអញ្ជលីបញ្ចេញសំឡេងដ៏ក្រអៅក្រអួនប្រាថ្នា នូវភាពជាព្រះពុទ្ធចំពោះព្រះភ័ក្ត្រព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ថា «បពិត្រ ព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ដោយអំណាចអធិការដែលខ្ញុំព្រះអង្គបំពេញហើយមានប្រមាណប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំព្រះអង្គសូមប្រាថ្នាឲ្យបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធក្នុងលោកព្ធដ៏ អនាគតកាល ដូចព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងហើយ នាបច្ចុប្បន្ននេះផងចុះ ។»

នៅពេលនោះ ព្រះពុទ្ធទីបង្ករទ្រង់គង់នៅជិតសីសៈរបស់សុមេធបណ្ឌិតទ្រង់ពិចារណា ដោយអនាវរណញ្ញាណ ឃើញថា សេចក្ដីប្រាថ្នានេះមិនមានអ្វីជាគ្រឿងរារាំងឡើយ ហើយព្រះអង្គទ្រង់ញាញច្បាស់ថា សុមេធបណ្ឌិតនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធពិតប្រាកដក្នុងលោក ទើបព្រះអង្គទ្រង់ព្យាករថា «ម្នាលភិក្ខុំទាំង ឡាយ អ្នកទាំងឡាយ ចូរមើលតាបសនេះ ជាជដិលមានតបៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ តាបសនេះនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធក្នុងលោកក្នុងកប្បប្រមាណ មិនបានអំពីកប្បនេះទៅ ។ សត្វនេះនឹងចេញចាកក្រុងឈ្មោះ កបិលវត្ថុជាទីរីករាយ តម្កល់ព្យាយាមធ្វើទុក្ករកិរិយា ។ សត្វនេះអង្គុយទៀបគល់អជបាលព្រឹក្ស ទទួលមធុបាយាសដែលនាងសុជាតា ថ្វាយក្នុងទីនោះ នឹងចូលទៅកាន់ស្ទឹងនេរញ្ជរា ហើយនឹងត្រឡប់មកតាមផ្លូវដែលគេតាក់តែងយ៉ាងប្រសើរ ។ បន្ទាប់មក សត្វនេះអង្គុយទៀបគល់ពោធិព្រឹក្ស លំដាប់នោះ តាបសមានយសធំនេះ ធ្វើប្រទក្សិណពោធិមណ្ឌល នឹងបានត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ទៀបគល់អស្សត្ថព្រឹក្ស ។ ព្រះជនិកាមាតារបស់តាបសនោះនឹងមាននាមថា ព្រះនាងមហាមាយាទេវី ព្រះបិតាព្រះនាម សុទ្ធោទនៈ ឯតាបសនេះនឹងមានឈ្មោះថា ព្រះគោតម អគ្គសាវ័កទាំងពីររូបគឺ ឧបតិស្សៈ១ កោលិតៈ១ ជាអ្នកមិនមានអសវៈ ប្រាសចាករាគៈ មានចិត្តស្ងប់រម្ងាប់ មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន ។ ភិក្ខុជាឧបដ្ឋាកឈ្មោះ អានន្ទ នឹងបម្រើព្រះជិនស្រីអង្គនេះ ។ អគ្គសាវិកាពីររូបគឺ នាងខេមា១ ឧប្បលវណ្ណា១ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ ប្រាសចាករាគៈ មានចិត្តស្ងប់រម្ងាប់ មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន ។ ដើមឈើជាទីត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគនោះហៅថា អស្សត្ថព្រឹក្ស ឯឧបាសកជាឧបដ្ឋាកដ៏ប្រសើរពីររូបគឺ ចិត្តៈ១ ហត្ថឡវកៈ១ ។ នាងនន្ទមាតា និងឧត្តរា ជាឧបដ្ឋាយិកាដ៏ប្រសើរនៃព្រះគោតមមានយសនោះ ។»

ពួកមនុស្ស និងទេវតា លុះឮពាក្យព្យាករណ៍របស់ព្រះពុទ្ធទីបង្ករ ក៏រីករាយដោយគិតថា «សុមេធតាបស នេះ ជាពូជពន្លកនៃព្រះពុទ្ធ» ។ សំឡេងហ៊ោទាំងឡាយក៏ប្រព្រឹត្តទៅ ពួកលោក ព្រមទាំងទេវលោក ទាំងមួយម៉ឺនលោកធាតុ ទះដៃផង សើចផង ផ្គងអញ្ជលីនមស្ការផងពោលថា «បើពួកយើងឃ្វាងមគ្គផលក្នុងសាសនាព្រះលោកនាថនេះ ក្នុងកាលជាអនាគត ពួកយើងនឹងបានសម្រេចក្នុងទីចំពោះព្រះភ័ក្ត្រនៃព្រះគោតមនេះ ។ ពួកមនុស្សកាលឆ្លងស្ទឹង បើឃ្វាងកំពង់ចំពោះមុខហើយ តែងកាន់យកកំពង់ខាងក្រោម ក៏ឈ្មោះថា ឆ្លងស្ទឹងធំដែរ យ៉ាងណាវិញ ពួកយើងទាំងអស់គ្នា បើឃ្វាងព្រះជិនស្រីនេះហើយក្នុងកាលជាអនាគតគង់នឹងបានសម្រេចក្នុង ទីចំពោះព្រះភ័ក្ត្រនៃព្រះគោតមនេះក៏យ៉ាងនោះដែរ ។»

មនុស្សទាំងឡាយ មានចិត្តរីករាយប្រកបដោយសោមនស្សបានស្រែកប្រកាសថា «សុមេធតាបសោ កិរ ពុទ្ធពីជង្កុរោ» មានន័យថា ពួកយើងទាំងអស់គ្នាបានឮថា «សុមេធតាបស ជាពូជពន្លកនៃព្រះពុទ្ធហ្ន៎» ។ ព្រះពុទ្ធទីបង្ករទសពល សរសើរព្រះពោធិសត្វហើយ ព្រះអង្គបូជានូវផ្កាឧប្បល៨ក្ដាប់មកចំពោះសុមេធតាបសវិញ ។ ព្រះអរះន្តខីណាស្រពចំនួន៤សែនអង្គ ធ្វើការបូជាសុមេធតាបសដោយផ្កា និងគ្រឿងក្រអូប ហើយធ្វើប្រទក្សិណនិមន្តចេញទៅ ។ ទេវតាទាំងឡាយក្ដី មនុស្សទាំងឡាយក្ដី ក៏នាំគ្នាយកផ្កាគ្រឿងក្រអូបរៀងៗខ្លួន មកបូជាចំពោះសុមេធបណ្ឌិត ។

លំដាប់នោះ សុមេធបណ្ឌិតបន្ទាប់ពីទទួលការព្យាករពីព្រះពុទ្ធទីបង្ករទសពលហើយ ក៏អង្គុយលើគំនរផ្កា ពិចារណានូវបារមីទាំងឡាយ ។ កាលសុមេធបណ្ឌិតកំពុងអង្គុយនោះ ទេវតាទាំងឡាយមួយម៉ឺនចក្រវាលឲ្យសាធុការថា «បពិត្រ សុមេធតាបស លោកអង្គុយពែនភ្នែនពិចារណានូវបារមីទាំងឡាយដែលបោរាណកពោធិសត្វទាំង ឡាយបានពិចារណាហើយ បុព្វនិមិត្តទាំងឡាយនឹងកើតឡើងប្រាកដ ការកើតបុព្វនិមិត្តទាំងឡាយ បញ្ជាក់ថា អ្នកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធពិតប្រាកដ ព្រោះហេតុនោះ ចូរអ្នកផ្គូរផ្គងនូវសេចក្ដីព្យាយាមឲ្យមាំមួនចុះ ។»

៤. បុព្វនិមិត្ត

តាមនិយាមនៃការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បុព្វនិមិត្តជាព្រឹត្តិការណ៍នៃធម្មជាតិដ៏អស្ចារ្យមួយដែលកើតមាន ឡើងបញ្ជាក់ពីការត្រាស់ដឹងប្រាកដនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធក្នុងអនាគត កាលខាងមុខ ។

តើបុព្វនិមិត្តទាំងឡាយមានដូចម្ដេចខ្លះ ?

បុព្វនិមិត្តទាំងឡាយដែលសម្ដែងដោយព្រះសមណគោតមសម្មាសម្ពុទ្ធមានដូចតទៅ ៖

និមិត្តទាំងឡាយណា ក្នុងកាលជាទីពត់ភ្នែននៃពោធិសត្វទាំងឡាយប្រាកដក្នុងកាលមុន និមិត្តទាំងនោះក៏មានប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធជាប្រាកដ ។
ត្រជាក់ក៏ស្ងាត់បាត់ទៅ ទាំងក្ដៅក៏ស្ងប់រម្ងាប់ និមិត្តទាំងនោះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
លោកធាតុទាំងមួយម៉ឺន ក៏ឥតមានសំឡេង ឥតវឹកវរ និមិត្តទាំងនោះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ខ្យល់ធំទាំងឡាយក៏ឈប់បក់ ស្ទឹងទាំងឡាយក៏ឈប់ហូរ និមិត្តទាំងនោះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ផ្កាទាំងពួងដែលកើតលើគោក កើតក្នុងទឹក ក៏រីកក្នុងខណៈនោះ ផ្កាទាំងអស់នោះក៏បញ្ចេញផ្កាក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
វល្លិទាំងឡាយក្ដី ឈើទាំងឡាយក្ដី ទ្រទ្រង់នូវផ្លែក្នុងខណៈនោះ វល្លិ និងឈើទាំងអស់នោះ ក៏បញ្ចេញផ្លែក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
កែវទាំងឡាយ ដែលឋិតនៅព្ធដ៏អាកាសក្ដី ឋិតនៅលើផែនដីក្ដី ដែលរុងរឿងក្នុងខណៈនោះ កែវទាំងនោះក៏រុងរឿងក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
គ្រឿងតូរ្យតន្ត្រីទាំងឡាយ ជារបស់មនុស្ស និងជាទិព្វដែលប្រគំក្នុងខណៈនោះ តូរ្យតន្ត្រីទាំងពីរនោះ ក៏លាន់ឮឡើងក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ផ្កាដ៏វិចិត្រទាំងឡាយ រុះរោយចុះអំពីអាកាសក្នុងខណ់នោះ ផ្កាដ៏វិចិត្រទាំងនោះ ក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
មហាសមុទ្រក៏ស្រកចុះ លោកធាតុ ទាំងមួយម៉ឺនក៏ញាប់ញ័រក្នុងខណៈនោះ មហាសមុទ្រ និងលោកធាតុទាំងពីរនោះ ក៏លាន់ឮកងរំពងក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ភ្លើងក្នុងនរកទាំងមួយម៉ឺនក៏រលត់ក្នុងខណៈនោះ ភ្លើងទាំងនោះ ក៏រលត់ក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ព្រះអាទិត្យប្រាសចាកមន្ទិលផ្កាយទាំងពួងក៏ប្រាកដ ព្រះអាទិត្យ និងផ្កាយទាំងនោះ ក៏បានប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ក្នុងកាលគ្មានភ្លៀង ទឹកក៏ផុសឡើងលើផែនដី ក្នុងខណ់នោះទឹកក៏ផុសឡើងលើផែនដីក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ពួកផ្កាយទាំងឡាយក៏រុងរឿង ផ្កាយនក្ខត្តឫក្សទាំងឡាយប្រកបដោយព្រះចន្ទ ខែវិសាខ ក៏រុងរឿងក្នុងមណ្ឌលនៃអាកាស លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ចំណែកឯពួកសត្វនៅក្នុងរន្ធ ពួកសត្វដេកក្នុងជ្រោះ ក៏ចេញចាកលំនៅរបស់ខ្លួន ពួកសត្វទាំងអស់នោះក៏បោះបង់លំនៅចោក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
សេចក្ដីអផ្សុកមិនមានដល់សត្វទាំងឡាយ សត្វទាំងឡាយជាអ្នកត្រេកអរក្នុងខណៈនោះ ពួកសត្វទាំងអស់នោះ ជាអ្នកត្រេកអរក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
រោគទាំងឡាយដ៏ស្រាលៗ ក៏ស្ងប់រម្ងាប់ទៅ ទាំងសេចក្ដីស្រេកឃ្លានក៏វិនាសទៅ ការស្ងប់រោគ និងការវិនាសនៃសេចក្ដីស្រេកឃ្លានទាំងនោះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
រោគក៏ស្រាកស្រាន្តទៅ ទោសៈ មោហៈ ក៏បាត់បង់ទៅក្នុងកាលនោះ រោគ និងកិលេសទាំងអស់នោះ ក៏ប្រាសចេញទៅក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ឯភ័យមិនមានក្នុងកាលនោះ ការមិនមានន័យនុ៎ះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ ព្រោះហេតុនោះទើបយើងដឹងថា លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ធូលីក៏ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅខាងលើ ការខ្ចាត់ខ្ចាយធូលីក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ ព្រោះហេតុនោះ ទើបពួកយើងដឹងថា លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ក្លិនស្អុយក៏ផាត់ចេញ ក្លិនទិព្វក៏ផ្សាយទៅ ក្លិនទិព្វនោះក៏ផ្សាយចេញក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ពួកទេវតាទាំងពួង វៀរលែងតែអរូបព្រហ្មចេញ ដែលប្រាកដ ពួកទេវតាទាំងអស់នោះ ក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ពយកសត្វនរកទាំងឡាយអម្បាលម៉ានដែលប្រាកដក្នុងខណៈនោះ ពួកសត្វនរកទាំងអស់នោះឯង ក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ជញ្ជាំងទាំងឡាយក្ដី សន្ទះទ្វារទាំងឡាយក្ដី ភ្នំទាំងឡាយក្ដី ជាគ្រឿងរារាំងមិនមានឡើយ កំពែងសន្ទះទ្វារនិងភ្នំទាំងឡាយនោះ ក៏ក្លាយទៅជាអាកាសប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។
ចុតិ និងឧបបត្តិមិនមានក្នុងខណៈនោះ និមិត្តទាំងនោះក៏ប្រាកដក្នុងថ្ងៃនេះ លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។

និមិត្តទាំងនេះក៏ប្រាកដដល់សត្វទាំងឡាយ ដើម្បីត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្ពោធិញ្ញាណ ។

ពួកមនុស្ស និងទេព្ដាទាំងឡាយពោលថា «បពិត្រ សុមេធតាបសសូមលោកផ្គងព្យាយាមឲ្យមាំមួនឡើង កុំត្រឡប់ កុំថយក្រោយឡើយ ពួកយើងដឹងច្បាស់នូវហេតុនុ៎ះថា លោកនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។»

សុមេធបណ្ឌិតលុះឮពាក្យរបស់ជនទាំងពីរពួក គឺព្រះពុទ្ធ និងទេវតាទាំងមួយម៉ឺនចក្រវាលហើយ ក៏ត្រេកអរ ស្រស់ស្រាយ រីករាយ គិតក្នុងកាលនោះយ៉ាងនេះថា «ធម្មតា ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ មិនដែលមានព្រះពុទ្ធដីកាបែកជាពីរទេ ព្រះជិនស្រីទាំងឡាយ មិនដែលមានព្រះពុទ្ធដីកាឥតអំពើទេ ព្រះពុទ្ធដីការបស់ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ មិនដែលឃ្លៀងឃ្លាតទេ អាត្មាអញនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ ។ ដុំដីដែលគេចោលទៅព្ធដ៏ ទៀតតែធ្លាក់មកលើផែនដីវិញយ៉ាងណា ពាក្យរបស់ព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរទាំងឡាយ ក៏ទៀងទាត់ប្រាកដយ៉ានោះដែរ ។ ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ មិនចេះឃ្លៀងឃ្លាតទេ អាត្មាអញនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធប្រាកដ សេចក្ដីស្លាប់របស់សព្វសត្វ ទៀងទាត់ប្រាកដយ៉ាងណា ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរទាំងឡាយ ក៏ទៀងទាត់ប្រាកដដូច្នោះដែរ ។ កាលដែលរាត្រីអស់ទៅ ព្រះអាទិត្យទៀតតែរះឡើងវិញយ៉ាងណា ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរទាំងឡាយ ក៏ទៀងទាត់ប្រាកដយ៉ាងនោះដែរ ។ សីហៈដែលចេញអំពីដំណេកតែងបន្លឺសំឡេង យ៉ាងណា ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរទាំងឡាយ ក៏ទៀងទាត់ប្រាកដយ៉ាងនោះដែរ ។ ការសម្រាលគភ៌នៃស្រីដែលមានគភ៌ធ្ងន់ ជារបស់ទៀតទាត់យ៉ាងណា ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរទាំងឡាយ ក៏ទៀតទាត់ប្រាកដយ៉ាងណោះដែរ ។ បើដូច្នេះ អាត្មាអញនឹងជ្រើសរើសរកពុទ្ធការកធម៌ទាំងឡាយពីខាងនេះ ពីខាងនោះ គឺខាងលើ ខាងក្រោម ទិសទាំង១០ ដរាបដល់ធម្មធាតុ ។»

៥. សុមេធតាបសអង្គុយពិចារណានូវពុទ្ធការកធម៌

កាលនោះ ព្រះពោធិសត្វជ្រើសរើសរកនូវពុទ្ធការកធម៌ទាំងឡាយ ក៏បានឃើញនូវបារមីដូចខាងក្រោម ៖

១. ទានបារមី

ជាដំបូង ជាគន្លងធំ ដែលព្រះពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សន្សំមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេបណ្ឌិត ចូអ្នកសមាទានធ្វើនូវទានបារមីជាដំបូងនេះឲ្យបានមាំមួន បើអ្នកចង់លុះនូវពោធិញ្ញាណ ចូរបំពេញនូវទានបារមីនេះចុះ ។ ក្អមដែលមានទឹកពេញ បុគ្គលណាមួយផ្កាប់ចុះចាក់មិនឲ្យសល់ទឹកមួយតំណក់យ៉ាងណាមិញ បើអ្នកឃើញពួកស្មូមចូលមក ទោះថោកទាប ខ្ពង់ខ្ពស់ ឬមធ្យម ចូរអ្នកឲ្យទានកុំឲ្យសេសសល់ឲ្យដូចជា ក្អមដែលគេផ្កាប់ដូច្នោះ ។»

២. សីលបារមី

ជាបារមីទី២ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់ប្រារព្ធ ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទាន ធ្វើសីលបារមីនេះឲ្យបានមាំមួន បើអ្នកចង់លុះនូវពោធិញ្ញាណ ចូរបំពេញនូវសីលបារមីចុះ ។ សត្វចាមរី កាលណារោមកន្ទុយជាប់ជំពាក់នឹងអ្វីមួយ ស៊ូស្លាប់ក្នុងទីនោះ មិនព្រមផ្ដាច់កន្ទុយរបស់ខ្លួនចោលឡើយ យ៉ាងណាមិញ ចូរអ្នកបំពេញនូវសីលទាំងឡាយក្នុងភូមិទាំង៤ ។ ចូរអ្នករក្សាសីលសព្វកាលឲ្យដូចជាសត្វចារីរក្សាកន្ទុយយ៉ាងនោះ ចុះ ។» ដូច្នេះ អាត្មាអញតាំងចិត្តប្ដូរផ្ដាច់ការពារសីលរបស់ខ្លួន ដោយប្រុងប្រយ័ត្នគ្រប់ពេលវេលា ហើយកុំធ្វេសប្រហែសឲ្យសោះ ។

៣.នេក្ខម្មបារមី

ជាបារមីទី៣ ដែលព្រះពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់បានប្រារព្ធ ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបនាទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទាន ធ្វើនេក្ខម្មបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន បើអ្នកចង់លុះនូវពោធិញ្ញាណ ចូរបំពេញនូវនេក្ខម្មបារមីនេះចុះ ។ បុរសដែលជាប់នៅក្នុងគុកអស់កាលដ៏យូរ ត្រូវសេចក្ដីទុក្ខបៀតបៀនហើយ រមែងមិនញ៉ាំងសេចក្ដីត្រេកអរឲ្យកើតមានឡើងនៅក្នុងគុកនោះទេ គឺរមែងស្វែងរកការរួចខ្លួនចាកគុកនោះយ៉ាងណា ចូរអ្នកឃើញនូវភពទាំងអស់ដូចជាគុកចុះ ។ ចូរបែរមុខទៅរក នេក្ខម្មៈ ដើម្បីរួចចាកភពយ៉ាងនោះដែរ ។»

៤. បញ្ញាបារមី

ជាបារមីទី៤ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបនាទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើបញ្ញាបារមីនេះឲ្យបានមាំមួន បើអ្នកចង់ដល់នូវពោធិញ្ញាណ ចូរបំពេញនូវបញ្ញាបារមីនេះចុះ ។ ភិក្ខុកាលប្រព្រឹត្តបិណ្ឌបាតមិនរំលងនូវត្រកូលទាំងឡាយ ទោះថោកទាប ខ្ពង់ខ្ពស់ ឬមធ្យមក្ដី រមែងបានចង្ហាន់ល្មមញ៉ាំងអត្តភាពឲ្យប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងណា បើអ្នកសាកសួរជនអ្នកប្រាជ្ញសព្វកាលនឹងដល់នូវបញ្ញាបារមី ហើយបានលុះនូវពោធិញ្ញាណមិនខាន ក៏យ៉ាងនោះដែរ ។»

៥. វិរិយបារមី

ជាបារមីទី៥ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយបីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើវិរិយបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន បើអ្នកចង់លុះនូវពោធិញ្ញាណ ចូរបំពេញនូវវិរិយបារមីនេះចុះ ។ សត្វសីហៈ ជាស្ដេចម្រឹគមានការព្យាយាមមិនរួញរា មានចិត្តផ្គូផ្គងព្យាយាមឲ្យមាំមួនក្នុងភពទាំងពួងយ៉ាងនោះចុះ លុះដល់នូវវិរិយបារមីហើយ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

៦. ខន្តិបារមី

ជាបារមីទី៦ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើខន្តិបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន ចូរអ្នកកុំមានចិត្តបែកជាពីរក្នុងខន្តិបារមីនោះ អ្នកនឹងបានដល់នូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។ ធម្មតាផែនដី រមែងអត់ទ្រាំចំពោះវត្ថុទាំងពួង ទោះស្អាតក្ដី មិនស្អាតក្ដី ដែលគេដាក់ចុះ ហើយរមែងមិនធ្វើនូវសេចក្ដីថ្នាំងថ្នាក់ និងសេចក្ដីត្រេកអរឡើយ យ៉ាងណាមិញ អ្នកគួរអត់ទ្រាំនូវការរាប់អាន និងការមើលងាយរបស់ពួកជនទាំងពួងយ៉ាងនោះដែរ ។ លុះដល់នូវខន្តិបារមីហើយ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

៧. សច្ចបារមី

ជាបារមីទី៧ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធើវសច្ចបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន អ្នកកុំមានពាក្យបែកជាពីរក្នុងសច្ចបារមីនោះ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។ ធម្មតាផ្កាយព្រឹក ជាជញ្ជីងរបស់លោកព្រមទាំងទេវលោក រមែងមិនឃ្លាតចាកវិថីក្នុងរដូវភ្លៀង ឬហេមន្តរដូវយ៉ាងណា ។ ចូរអ្នកកុំឃ្លាតចាកវិថីក្នុងសច្ចៈទាំងឡាយយ៉ាងនោះដែរ លុះដល់នូវសច្ចបារមីហើយ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

៨. អធិដ្ឋានបារមី

ជាបារមីទី៨ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើអធិដ្ឋានបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន អ្នកកុំប្រញាប់ញ័រក្នុងអធិដ្ឋានបារមីនោះ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។ ភ្នំថ្មឥតកម្រើក ទាំងនៅស៊ប់ មិនរញ្ជួយដោយខ្យល់ដ៏ខ្លាំងក្លា រមែងតាំងនៅក្នុងទីរបស់ខ្លួនដដែលយ៉ាងណា ចូរអ្នកកុំកម្រើកក្នុងអធិដ្ឋានបារមីសព្វកាលយ៉ាងនោះដែរ លុះដល់នូវអធិដ្ឋានបារមីហើយ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

៩. មេត្តាបារមី

ជាបារមីទី៩ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេព ធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើនូវមេត្តាបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន ចូរអ្នកផ្ដល់ឲ្យមានដល់បុគ្គលដទៃស្មើដោយមេត្តា បើអ្នកចង់លុះនូវពោធិញ្ញាណ ។ ធម្មតាទឹក រមែងផ្សព្វផ្សាយភាពត្រជាក់ស្មើចំពោះជនទាំងល្អ ទាំងអាក្រក់ រមែងកម្ចាត់បង់នូវធូលី និងមន្ទិលយ៉ាងណា ចូរអ្នកចម្រើនមេត្តាឲ្យស្មើ ចំពោះមិត្រ និងសត្រូវយ៉ាងនោះដែរ លុះដល់នូវមេត្តាបារមីហើយ អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

១០. ឧបេក្ខាបារមី

ជាបារមីទី១០ ដែលពោធិសត្វទាំងឡាយពីបុរាណធ្លាប់សេពធ្លាប់អាស្រ័យមក ។ ពេលនោះ សុមេធបណ្ឌិតបានទូន្មានខ្លួនឯងថា «ម្នាល សុមេធបណ្ឌិត ចូរអ្នកសមាទានធ្វើឧបេក្ខាបារមីនេះ ឲ្យបានមាំមួន អ្នកគួរជាបុគ្គលដូចជាជញ្ជីងដ៏មាំមួន អ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។ ធម្មតា ផែនដីតែងព្រងើយកន្តើយចំពោះវត្ថុមិនស្អាតក្ដី ស្អាតក្ដី ដែលគេដាក់ចុះហើយ តែងវៀរចាកនូវសេចក្ដីក្រោធ និងសេចក្ដីត្រេអរចំពោះវត្ថុទាំងពីរនោះយ៉ាងណា ចូរអ្នកធ្វើខ្លួនឲ្យដូចជាជញ្ជីងចំពោះសុខ និងទុក្ខសព្វកាលយ៉ាងនោះដែរ អ្នកនឹងលុះដល់នូវឧបេក្ខាបារមី ហើយអ្នកនឹងបានសម្រេចនូវពោធិញ្ញាណមិនខានឡើយ ។»

បន្ទាប់មកទៀត សុមេធបណ្ឌិតបានពិចារណាថា «ធម៌ ទាំងឡាយជាគ្រឿងញ៉ាំងពោធិញ្ញាណឲ្យសម្រេច ធម៌ទាំងនោះមានក្នុងលោកត្រឹមប៉ុណ្ណេះ ។ ពុទ្ធការកធម៌ដទៃក្រៅអំពីបារមី១០នោះមិនមានឡើយ ។ ចូរអ្នកតាំងនៅក្នុងបារមីធម៌ទាំង១០នោះឲ្យមាំមួនចុះ ។»

នៅពេលដែលព្រះសុមេធបណ្ឌិត អធិដ្ឋានប្ដេជ្ញាចិត្តអនុវត្តនូវបារមីទាំង១០នេះចប់ហើយ ផែនដីទាំង១ម៉ឺនលោកធាតុ រំជួយញាប់ញ័រ ដោយតេជៈនៃពុទ្ធការកធម៌ ។ ទេវតា ឥន្ទ្រ ព្រហ្មទាំងអស់ក៏ប្រកាស ត្រេកអរថ្វាយព្រះសុមេធបណ្ឌិតម្ដងទៀត ដោយបាច់ផ្កាភ្ញី ស្រោចស្រព គ្រប់ទីកន្លែង លើដែនដីទាំងមូល ជាមួយតូរ្យតន្ត្រីទិព្វក៏ប្រគំឡើងគ្រប់ទិសទី ។

សូមកត់សម្គាល់ថា ព្រះពោធិសត្វទាំងឡាយតាំងពីបានទទួលពុទ្ធព្យាករណ៍ហើយ រមែងមិនទៅកើតក្នុងភពនោះៗទៀតគឺ ៖